Sayfa17-CetinBAL-Tel:05366063183

Ufolara açıklama getirmek isteyen bir çok teorinin gösterdiğine göre bu cisimler sanki bizim boyutumuzun dışından başka bir boyuttan geliyor gibiler.UFO NET sizler için araştırdı.

Havada hiç bir şey yokken ,birden kübik bir cisim havada beliriyor.Cisim gittikçe büyüyor,yavaşça çevresinde dönüyor ve yine arkasında hiç bir iz bırakmadan birden kayboluyor.Bir kaç saniye önce bir dört boyutlu cisim bizim üç boyutlu dünyamızda belirdi.Evet, gerçekte hayal edemeyeceğimiz bir olayı bir anlık gördük.Eğer böyle bir anlatım inandırıcı geliyorsa sebebi son 50 yıldan beri gelen ufo raporlarıdır.Bir çok görgü tanığına göre cisimler hiç yoktan birden beliriyorlar ve birden yok oluyorlar.Bu görgü tanıklarının yaşadıklarından dünya üstü bir araç gördükleri kanısı ortaya çıkıyor.
Peki ama bu olayların açıklaması bu mu?
Ufologlar arasında bir fikir önemini arttırıyor.'' Başka boyutlar ''.
Bu teori belkide sadece ufolerı değil bir çok paranormal fenomenleri en iyi şekilde açıklayan alternatif bir fikir olabilir.

BAŞKA BİR DÜNYANIN GÖRÜNTÜSÜ
Günümüz bilim adamları 4 boyutu kabul ediyorlar.(3'ü boşluktan 1'i zamandan oluşuyor)
3 boyutlu bir evrende yaşadığımızı eski yunan matemetikçisi Euclides o ünlü geometri kitabında ( Element - MÖ 300) yazdığından beri biliyoruz.Bilim adamları ancak 20. yüzyılda 4 boyutlu yer zaman konusunu anlamaya başlamışlardır.
20. yüzyılın başında Albert Einstein 'ın çalışması ve sonre Alman matematikçisi Herman Weyl bir 4 boyutlu yer - zaman sürekliliğini daha anlaşılır bir dille açıklamaya çalışmışlardır.Bu düşünceler bir devrim niteliğinde olup diğer bilimadamlarınıbu konuda araştırmaya itmiştir.Hatta yakında 5. boyutu algılayacağımızın sinyalleri var bazılarına göre.
Bazı ufologlar ufolar hakkında başka bir boyut açıklamasını çok garip buluyorlar.Gerçekten eğer boyutumuz ve yer -zamanımız dışında böyle bir cisim varsa ve bu boyutumuza gelse çok büyük dünya dışı bir izlenim yapardı.

İKİ BOYUTLU ÜLKE
1884 yılında Edwin A. Abbott bu olaylara benzeyen şeyler yaşanan romanını okuyuculara sundu.( Flatland - Düz Ülke)
Düz ülkede yaşayanlar çok incedir.Onlar 2. boyutta yaşıyorlar ve yanı başlarında bulunan 3. boyuttan haberleri ve fikirleri yok.Kitabın konusu kısaca ; eğer 3. boyuttan bir cisim bu insanların yaşadığı düz ülkeden geçerse ne olur ? Örneğin eğer kurşun şeklinde bir cisim düz ülkede haraket ederse önce kendisini o ülkeye (2. boyuta) değdiği yerde bir nokta şeklinde gösterir.Yoluna devam ederken düz ülkede yaşayanlar bir daire görüyorlar.Daire büyümeye devam ederken birden küçülüyor ve kayboluyor.Bu olay onları 2. boyutta görülen bir 3.boyuttan gelen cisim olayını yani UFO fenomenini araştırmaya itecektir.
1947 'den beri inanılmaz manevralar yapan, birden ortaya çıkan ve birden ortadan kaybolan , şekil değiştiren ,çok yükseklerde uçabilen garip ufolar rapor edilmektedir.

Bu esrarengiz cisimler genelde teknolojik bakımdan gelişmiş , dünya dışı yapısı olarak görülüyor.Peki ama başka bir boyuttaki esrarengiz cisimler dünyamızda beliriyor olamaz mı ? Bir çok ufolog bu hipotezi başka bir gezegenden gelenler hipotezinden daha inandırıcı buluyor.

Güneş sisteminde yapılan araştırmalar komşu dünyalardan birinin akıllı hayat barındıramayacağını gösteriyor.Ve eğer başka dünyalarda yaşayanlar varsa bile çok büyük bir olasılıkla bize ulaşamazlardı.Çünkü bize ulaşmak için uzayda yüzlerce,binlerce ışık yılı yolculuk etmeleri gerekecekti.

ALGILANAMAYAN VARLIK
Eğer ufolar başka bir boyutun eserleri ise ,bize gelmeleri için güneş sisteminde başka bir gezegende yaşamaları gerekmez.Sadece zaman - mekan aşmalarıda gerekmez.Sadece tepemizde yaşayıp bu dünyayı bizimle paylaşabilirler.Tabiki bizim algılayamadığımız bir boyutta.Cismin (bizim boyutumuzda)belirmesi, sadece bir geçiş , kayboluş ise diğer boyutta belirmesi olarak gerçekleşecektir.
Başka bir çekici fikir , belkide birçok diğer boyutlar olduğudur.

DAHA ÇOK BOYUTLAR
Kablo teorisine göre 15 milyar yıl önce kainat yaratıldığında 4 değil 10,11 boyutluydu.O günden bu güne kadar geçen süre içinde kainat kendisini 4 boyuta kadar açmıştır.4. boyuttan 3'ü boşluk 1'i zaman olarak kalmıştır.Diğer boyutlar katlanmış durumda kalmışlar ve bildiğimiz evren üzerinde neredeyse hiç etkileri olmamıştır.Bu yüzden kablo teorisinin katlanmış durumdaki bu boyutları , ufo ve diğer paranormal fenomenleri açıklamada çok az bir yer almaktadır.Prensip olarak bizim boyutumuz dışındaki boyutlar, dünyamıza etki ettiği sürece algılanabilir.Yapılan bir çok deneye göre bu söz konusu değil.Bilim adamlarına göre eğer bu boyutlar gerçekten varsa bile dünyamıza etkileri olmadığı için yokmuş gibi algılanacaktır.

BOŞLUK - DOLULUK
Ancak yinede bu bir çok ufoloğun cesaretini kıramamaktadır.Onlar bu teorilere biraz hak verirken farkında olmadığımız diğer önemli rol oynayabilecek faktörleri aramaya devam etmektedirler.
Bilim adamları şunuda ekliyorlar: Başka bir cismin veya varlığın bizim boyutta belirmesinin imkansız olduğunu kanıtlamak olanaksızdır.Bu yüzden bir çok ufolog ufoların başka bir boyuttan 4 boyutlu ( 3 yer 1 zaman) dünyamıza geldiği fikrini bir kenara koymuyorlar.Veya o cisimlerin içinde gri küçük adamlar oturuyorlar mı? Bu başka bir tartışma konusudur.

Bilimkurgu açısından uzay ve zamanın katlanması çok yaygın bir konudur. Warp kullanılarak çok uzak mesafeler katedilir ve zamanda yolculuklar gerçekleştirilir. Yine de geçmişin bilimkurgu düşünceleri günümüzde gerçekleşmektedir ve bugünküler de gelecekte gerçekleşebilir.

Uzay ve zamanın eğrilmesi oldukça yeni bir düşüncedir. 200 yıl kadar öncesine dek, hepimizin bildiği Öklid geometrisine göre bir üçgenin iç açıları toplamının 180 derece olduğudur. Geçtiğimiz yüzyılda bunun tek geometri olmadığı, örneğin bir küre yüzeyinde yer alan bir üçgenin iç açıları toplamının 180 dereceden büyük olacağı anlaşıldı. Yer yüzeyini ele aldığımızda iki nokta arasındaki en kısa yol, bir doğru değil bir çember yayıdır. Yeyüzü üzerinde öyle bir üçgen çizilebilir ki, bir köşesi kutup noktasında ve diğer iki köşesi de eşlekte (ekvatorda) yeralabilir ve her köşedeki açı da 90'ar derece olabilir. Yani her açısı dik açı olan bir üçgen. Bunun tersine, içbükey bir yüzeyde de iç açıları toplamı 180 dereceden küçük bir üçgen oluşturulabilir.

Yer yüzeyi 2 boyutlu olarak tanımlanır. Bunun anlamı, yer yüzeyinde Kuzey-Güney ve Doğu-Batı yönlerinde olmak üzere hareket edilebileceğidir. Bir de bunlara dik yön, yukarı-aşağı vardır. Bu durumda yer yüzeyi 3 boyutlu uzayda yeralır. 3 boyutlu uzay düzdür; yani Öklid geometrisine uyar; üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir.

Yer yüzeyinde yaşamakta olan fakat 3. boyuttan haberdar olmayan 2 boyutlu varlıklar olduğunu düşünelim. Eğer böyle varlıklar olsaydı, bunlar yer yüzeyinde hareket edebilecekler ama 3. boyutu algılamayacaklardı. Onlara göre uzay eğri ve geometri de Öklid olmayan bir geometri olacaktı.

İki boyutlu varlıkların var olması için bir çok güçlük vardır. Örneğin böyle varlıkların sindirim sistemi, bizlerde olduğu gibi bedenin bir ucundan diğerine uzanamayacaktır, çünkü bu durumda bedenleri iki parça olacaktır. Böylesi nedenlerle 3 boyut, yaşam için gerekli görünüyor.

Bu örneği kendi bulunduğumuz ortama taşırsak, 4. boyutun olduğunu ama bizim bunu algılayamadığımızı düşünebiliriz. Eğer bu 4. boyuttaki küre yeterince büyükse bizim için düz olacak ve küçük mesafeler için Öklid geometrisi geçerli olacak, çok büyük mesafeler içinse geçerli olmayacaktı. Bunu daha iyi anlamak için, bir kürenin yüzeyini boyayan boyacılar düşünelim. Boyalı yüzeyin kalınlığı arttıkça yüzey büyüyecektir. Eğer küre 3 boyutlu düz bir uzay olsaydı, sonsuz miktarda boya eklenebilirdi ve küre yüzeyi de gittikçe büyürdü. Fakat 3 boyutlu uzay aslında bir başka boyuttaki bir kürenin yüzeyi olsaydı, hacmi büyük ama sonlu olacaktı. Boya eklendikçe bu küre, uzayın yarısını doldururdu. Bundan sonra, boyacılar da küre büyüdükçe, gittikçe küçülen bir yerde sıkışacaklardı. Böylece düz değil de eğri bir uzayda yaşadıklarını anlayacaklardı.

Bu örnek, eski yunanda ortaya konan ilk düşüncelerle, yaşadığımız dünyanın geometrisini tam olarak tanımlayamayacağımızı göstermektedir. Bu nedenle, içinde yaşadığımız uzayı ölçüp, onun geometrisini deneylerle tanımlamak gerekir. Eğri uzayların tanımı 1854'te Alman fizikçi George Friedrich Riemann tarafından yapılmasına karşın, 60 yıl boyunca bu tanımlar matematiksel yaklaşımlar olarak kalmıştır. Bu yaklaşımlar eğri uzayların varlığını özetlemekle birlikte, içinde yaşadığımız uzayın neden eğri olabileceğini açıklamamaktadır. Bunun açıklaması, 1915 yılında Einstein'in Genel Görelilik Kuramını ortaya koymasıyla yapılabilmiştir.

Genel Görelilik, evren hakkındaki düşüncelerimizi kökten değiştirmiştir. Bu kuram yalnızca eğri uzay değil, aynı zamanda eğri ya da katlanmış zamanla ilgilidir. 1905'te Einstein, uzay ve zamanın birbiriyle sıkı sıkıya bağlı olduklarını anlamıştır. Bir olayın yeri, 4 nicelikle belirlenebilir. 3 sayı olayın konumunu belirler. 4. sayı ise, olayın zamanıdır. Böylelikle uzay ve zaman 4 boyutlu bir nicelik, yani uzay-zaman olarak ele alınabilir. 1905'te Einstein yayınladığı makalesinde, bir olayın oluştuğu yer ve zamanın harekete bağımlı olduğunu göstermiştir. Farklı gözlemciler birbirlerine göre harekette değillerse, bir olay her ikisi için de aynı olabilir. Fakat birbirlerine göre hareketleri arttıkça, aynı olay iki gözlemci için farklı olacaktır. Bu durumda, bir gözlemciye göre diğeri için zamanın geriye doğru olması için, hareketin hızının ne kadar olması gerektiği sorulabilir.

Zamanda yolculuk yapabilmek için ışıktan hızlı hareket gerekir. Ne yazık ki aynı makalesinde Einstein, ışık hızına yaklaşıldıkça harcanması gereken gücün de sonsuz büyük değerlere ulaşması gerektiğini göstermiştir.

Einstein'in 1905 makalesi, geçmişe zaman yolculuğunun yapılamayacağını göstermiştir ve ayrıca yıldızlara yolculuğun çok yavaş ve verimsiz bir iş olacağını da göstermiştir. ışıktan hızlı gidilemiyorsa, bu durumda en yakın yıldıza gidip gelmek en azından 8 yıl ve gökada (galaksi) merkezine ise 80 000 yıl sürecektir. Eğer bu yolculuğu yapan uzay aracı ışık hızına yakın hızlarda ise, yolcular için gökada merkezine yapılan yolculuk birkaç yıl olarak algılanacaktır. Fakat geri dönüldüğünde de yeryüzünde çok uzun zaman geçmiş olacağı için hiç tanıdıkları kimse olmayacak, hatta çoktan unutulmuş olacaklardır.

1915 yılı makalesinde Einstein, çekim etkisinin, uzay-zamanın, içindeki madde ve enerji tarafından büküldüğü ya da bozulduğu varsayılarak açıklanabileceğini göstermiştir. Bu olay daha sonra Güneş Tutulmalarında gözlenerek ispatlanmıştır. Normalde belli bir doğrultudaki yıldızın, tutulma sırasında konumunun değiştiği gözlenmiştir. Bu değişim, bir derecenin binde biri kadar, yani yaklaşık olarak 1 km uzaklıkta 1 cm kadar sapma miktarındadır. Güneş Sistemi'nde çekim etkileri küçük olduğu için, yakınlarımızda bu sapma küçüktür. Fakat, evrenin başlangıcında ya da kara deliklerin yakınlarında bu etki çok büyük olmalıdır. Buralarda uzay ve zamanın, kurgubilim konularında olduğu gibi, zamanda yolculuk ya da evrenin bir noktasından girip bir başka farklı noktasından çıkma (kurtdelikleri) gibi olayların oluşabileceği koşullara uygun bükülmeler gösterebileceği düşünülebilir. İlk bakışta bunlar olabilir gibi görünebilir. Örneğin 1948'de Kurt Goedel, tüm maddelerin döndüğü bir evreni temsil eden, Genel Göreliliğin alan denklemlerinin çözümünü buldu. Bu evrende, bir uzay gemisi yola çıkmadan önceki bir konuma dönebilirdi.

Einstein'la aynı yerde çalışan bu bilim insanının bu çözümünün, yaşadığımız evrene uygulanamayacağı sonradan belirlenmiştir. Goedel'in varsayımları, içinde yaşadığımız evrenden farklıdır.

Zamanda yolculuğu mümkün kılacak başka kuramlar da ortaya atılmıştır. İlginç bir kurama göre, birbirlerini ışık hızından biraz daha düşük bir hızda geçmekte olan iki sicim vardır. Bu sicimler uzun ama çok küçük bir kesite sahiptirler. Bunlar paket lastiğine benzemektedir fakat milyarlarca ton gibi çok aşırı bir gerilime sahiptirler.

Kozmik sicimler kurgubilim gibi görülmesine karşın, bunların evrenin başlangıcında, büyük patlamadan hemen sonra oluşmuş olabileceklerine ilişkin bilimsel nedenler olabilir. Hem Goedel'in hem de string kuramının ortak yanları, zamanda geri yolculuğu mümkün kılmalarıdır.

Uzayda bir noktadan diğerine hızla yolculuk yapabilmek, zaman yolculuğu ile yakından ilgilidir. Gökadanın bir yerinden bir diğer yerine kısa zamanda ulaşabilmek için oluşturduğumuz küçük bir tüp ya da kurtdeliği ile, uzay-zamanı yeterince bükmemiz gerekmektedir. Böylece gökadanın bir ucundan diğerine kısa zamanda gidip dönülebilir. Fakat bu düşüncede de aksaklıklar vardır. Çünkü, eğer böyle bir yolla gökadanın bir ucundan diğerine bir kaç hafta içinde gidip gelebilirsek, başka bir karadelikle, yola çıkmadan önceki bir zamana da dönebiliriz.

Bir kurtdeliği oluşturmak için, uzay-zaman normal maddenin bükülme yönünün tersine bükülmelidir. Bildiğimiz madde, yer yüzeyinde olduğu gibi bükülür. Bunu yapabilmek için, at eğerinde olduğu gibi bükülmüş bir madde gerekir. Bunun için gereken de, negatif kütleli ve negatif enerji yoğunluğuna sahip maddedir.

Klasik kurama göre negatif enerji yoktur. Yani bir miktar enerji varsa, bu sıfırlandığında "borç alamazsınız". Bu kuramı yıkan, daha esnek bir kuram olan Kuantum Kuramı'dır. Kuantum kuramına göre bazı yerlerde enerji pozitif iken, başka yerlerde negatif olabilir. Bu, Belirsizlik Prensibi'ne dayanan bir sonuçtur.

Belirsizlik Prensibi'ne göre, bir parçacığın yeri ve hızı aynı anda belirli olamaz. Bir nicelik iyi ölçülebiliyorsa, diğerinin ölçümü belirsizleşir. Bu kuram, elektromanyetik alan ya da çekim alanlarına da uyar. Buna göre bu alanlar tam olarak sıfırlanamaz. Çünkü eğer bu olursa, hem konum hem de hızlar sıfırlanır ve iyi belirlenmiş olur. Bu da prensibe aykırıdır. Bu nedenle, bu alanlar minimum miktarda salınımlara sahip olmalıdır. Bu, birbirlerini yok ederek tekrar oluşan madde-antimadde çifti olarak düşünülebilir. Bunlara "sanal" parçacıklar denir. Çünkü bunlar parçacık algılayıcılarıyla algılanamaz. Dolaylı olarak etkileri gözlenebilir.

Bunu yapmanın bir yolu, Casimir Etkisi ile olabilir. Birbirlerinden çok az ayrık iki paralel metal plaka düşünelim. Bu plakalar madde ve antimadde parçacıkları için ayna görevi görsün. Buna göre levhalar arasındaki bölge belirli ışık dalgalarının geçmesine izin verecektir. Bu durumda levhalar arasında, dışındakine göre biraz daha az parçacık bulunacaktır. Bu durumda aradaki parçacıklar levhalara daha az çarpacakları için, dışarıdaki parçacıklar levhalara bir baskı uygulayacaklardır. Bu kuvvet deneylerle ölçülmüştür. Bu nedenle "sanal" parçacıklar gerçekten vardır ve gerçek etkiler oluşturmaktadırlar.

Levhalar arasında daha az parçacık olduğundan, levhalar arasında, dışındakine göre daha düşük bir enerji yoğunluğu vardır. Fakat boş uzayın enerji yoğunluğu, levhalardan çok farklıdır ve sıfır olmalıdır. Eğer böyle olmazsa uzay-zamanı büker ve evren hemen hemen düz olarak kalamaz. Bu nedenle levhalar arasındaki enerji yoğunluğu negatif olmalıdır.

Bu durumda elimizde uzay-zamanın eğriliğini kanıtlayan ışığın bükülmesi deneyi bulgusu ve bu bükülmenin negatif olduğu Casimir etkisi bulgusu vardır. Böylece de, zamanla bilimsel ve teknolojik gelişme oldukça da, belki bir kurtdeliği yapabilir ya da uzay ve zamanı farklı bir biçimde bükebilir ve bu yolla da geçmişe yolculuk yapabiliriz gibi görünmektedir. Ama eğer bu gelecekte olabilecekse, neden gelecekten birileri bu zamana gelip bunun nasıl yapılabileceğini bize anlatmamaktadır?

Kimileri, bunun zaten gerçek olduğunu, UFOlar tarafından ziyaret edildiğimizi fakat yönetimlerin bunlardan alınan bilgileri sakladıklarını düşünebilir. Bu pek akıllıca bir yaklaşım değildir. Çünkü bu yolla çok şey öğrenilebilir.

Eğer gelecekten gelen ziyaretçilerimiz yoksa, bu durumda yolculuk ancak gelecekte yapılabilecek demektir. En azından, geçmişin geçmiş olduğu, ve bu nedenle geçmişe yolculuk yapabilecek eğriliğe sahip olmadığı için geçmişe gidilemeyeceği düşünülebilir. Fakat gelecek açıktır. Gelecekte uzay-zamanı bükebileceksek, geçmişe dönemeyiz. Çünkü bu bükülme ancak gelecekte gerçekleşebilecektir.

Yine de bu kavramlarda bazı yanılgılı yönler vardır. Örneğin gelecekte, geçmişe yolculuk yapılabilirse, bu yolculuğa çıkmadan önceki bir zamana dönüp yolculuk engellenebilir. Ya da yolculuğu yapacak kişinin ailesi öldürülerek o kişinin doğmaması sağlanabilir. Böylece de gelecek değişeceği için bu olabilir görünmemektedir. Bu durumda 2 olası çözüm olabilir.

Bunlardan ilki, uzay-zamanın yeterince bükülerek geçmişe yolculuğa olanak tanıyacak uygun fizik denklemlerinin çözümünün bulunması. Diğeri ise farklı tarihler düşüncesi. İkincisini ilk ortaya atan fizikçi David Deutsch'tur ve Steven Spielberg de bu düşünceye dayanarak Geleceğe Dönüş adlı filmi yapmıştır.

Bu bakış açısına göre, farklı bir tarihsel duruma göre, gelecekten herhangi bir geri dönüş olmayacak ve böylelikle de tarih değişmeyecektir. Fakat yolcu gelecekten döndüğünde farklı bir tarihsel akışa girecektir.

David Deutsch'un bu yaklaşımı, bir kaç yıl önce ölen ünlü fizikçi Richard Feynman tarafından da desteklenmiştir. Temel olarak, Kuantum Kuramı'na göre evrenin tek bir tekil tarihi olamaz. Bunun yerine, evren, olası her bir tarihe sahiptir ve herbirinin kendi olasılığı vardır. Bazı tarihlere göre uzay-zaman öyle bükülmüştür ki, bir uzay gemisi geçmişe gidebilir fakat her bir tarih kendi içinde bir bütündür ve yalnızca eğri uzay-zaman değil aynı zamanda içindeki cisimlerle de tanımlıdır. Bu nedenle bir uzay gemisi başka bir tarihe aktarılamaz.

Sonuç olarak, bu düşüncelere çözüm bulmak için yapılması gereken, Kuantum Kuramı ve Genel Görelilik Kuramını birleştiren "Herşeyin Kuramı"nın bulunması gerekmektedir. Bugünkü anlayışımızla, henüz uzay-zaman bükülmesi ile zaman yolculuğunu açıklayacak durumda değiliz.

[ Rus Astronom Nikolai Kardeshev uzayda, enerji kaynaklarını esas alan üç tür uygarlık olduğunu ileri sürmüştür. Tip I, Tip II, Tip III.

Bizimki gibi Tip 0 uygarlıklar enerjiyi fosil yakıtlardan sağlar. Çevre kirliliğinden veya nükleer savaşlardan dolayı yok olup gitmezse eninde sonunda yaşadığı gezegenin enerji kaynaklarını tüketir. Bu iki tehlikeden sıyrılmayı becerebilmişe yaşamın sırrını çözecek, yapay zekayı elde edecek düzeye gelir. Bu aşamada Tip I uygarlığa geçer ve diğer gezegenlere yolculuk yaparak onlardan enerji temin eder, iletişim kurar. Gezegen vatandaşlığı başlamış, kültürel ve ulusal sınırlar yıkılmıştır.

Tip II.de gezegenlerdeki enerji kaynakları tükenmiş, doğrudan güneşten enerji kullanmaya başlamıştır. Hava koşullarını manipüle etme, çevre kirliliğini yok etme başarısı göstermiştir.

Tip III.de yapay canlı yaratılmış, uzayın derinliklerine araştırmalar için gönderilmiştir. Uygun gezegenlerde koloniler kurulmuş hatta Planck enerjisi bile denetim altına alınmıştır. Gerçek bir galaktik uygarlığa ulaşılmıştır.]

Bilimin geleceği hakkındaki tahminlerimiz, evreni anlamamıza yardım edecek ‘‘Uzay-zaman’’ ilişkisini bilmeden doğru olamaz. Bu ikili hakkında öğreneceklerimiz, kafamızı çok kurcalayan sorulara da cevap verebilir: uzay delinebilir mi? Zaman geriye döndürülebilir mi? Evren nasıl doğdu, nasıl ölecek? İnsanoğlunun nihai sonu ne olacak? Bunu çözmek için durmadan araştırmalar yapılmakta, teoriler ve modeller üretilmektedir.

Modern bilimin en büyük başarılarından biri, doğanın dört temel kuvvetini keşfetmektir: 1) Güneş sistemini ve galaksiyi bir arada tutan yerçekimi kuvveti; 2) Işık, radar, radyo, TV, mikrodalga v.s.yi içeren elektromanyetik kuvvet; 3) elementlerin radyoaktif parçalanmalarına yol açan zayıf nükleer kuvvet ve 4) güneşin, yıldızların evrende ışımalarını sağlayan güçlü nükleer kuvvet.

Bu dört kuvvetten her birini tanımlayan denklemler alt alta tek bir sayfaya sığar. Hayrettir ki, temel düzeyde tüm fizik bilgisi bu tek sayfadan türetilebilir.

Fakat 2000 yıllık bilimi taçlandıracak başarı, bu dört kuvveti tek bir satırda özetleyecek bir ‘‘herşey teorisi’’ denklemi olacaktır. Einstein yaşamının son 30 yılını bu teoriyi aramakla geçirmiş fakat sonuç alamamıştır.

Herşey Teorisi fizikteki bütün kopuk uçları bağlayacak; evren değiştirmek veya zamanda yolculuk mümkün mü, kara deliklerde ne oluyor, Big Bang nerden çıktı gibi fiziğin en zor sorularının çözümlenmesine yardımcı olacaktır. Steven Hawkingin deyişiyle bu teori bize ‘‘Tanrı’nın zihnini okuma’’ imkanı verecektir.

Gelecek üzerinde yorum yapmak, nihai gelecek, yani evrenin sonu üzerinde düşünmeden tam olamaz. Fizik yasalarına dayanarak 100 milyar kadar yıl sonra olabilecekleri iki olasılığa indirgeyebiliriz: evrenin ölümü ateşten mi olacak, buzdan mı?

Adına evren dediğimiz sabunköpüğü, 15 milyar yıldır genleşmekte. Bilim adamları bu genleşmenin ne kadar süreceğinden emin değil. Evrenin yoğunluğu belli bir kritik noktanın üzerine çıkarsa, kozmik genleşmeyi tersine döndürecek bir çekim yaratabilir. Bu büzülme evrendeki ısının yükselmesine yol açar. Milyarlarca yıl sonra okyanuslar kaynar, gezegenler erir, yıldızlar ve galaksiler dev bir atom halinde sıkışırlar. Bu senaryoda evren ateşten ölür.

Öte yandan, yeterli madde olmazsa evren durmadan genleşir ve Termodinamik yasalarına göre git gide soğur. Bu senaryoda sıcaklık mutlak sıfıra yaklaşınca evren sonunda ölü yıldızlar ve kara deliklerden ibaret kalır. Trilyonlarca yıl sonra kara delikler bile buharlaşıp evren elektronlar ve nötrinolardan oluşan bir gaz haline gelir ve buzdan ölür.

Her iki şekilde de evren ve onunla birlikte tüm canlılar ölecektir. Böyle bir son varoluş saçmalığı (existential absurdity) gibi görünüyor: insanlar bataklıktan çıkıp yıldızlara ulaşmak için milyonlarca yıl uğraşsınlar, sonra da evrenle birlikte bir çırpıda ölsünler.

Fakat bu iç karartıcı resmin de bir gediği var: uzaydaki uygarlığın Tip IV.e ulaşarak başka bir evrene geçebilecek beceriyi yakalaması. Böyle olursa, Herşey Teorisi evrendeki yaşamın kurtuluşu olur.

Isaac Newton sahilde yürüyüp deniz kabuğu toplarken, önünde uzanan keşfedilmemiş gerçekler okyanusunun böylesine harikalar içerdiğinin farkında değildi. Yaşamın, atomun ve beynin sırlarının bir gün bilim tarafından çözülebileceğini düşünemiyordu bile.

O okyanusun sırlarının çoğu bugün sır olmaktan çıktı. Bilimsel imkanların ve uygulamaların okyanusu açıldı önümüzde. Belki de yaşadığımız süre içinde çeşitli bilimsel harikalara tanık olacağız. Zira artık doğanın dansının pasif seyircileri değiliz; aktif koreograflar olma sürecindeyiz. Quantum, DNA ve bilgisayarın temel yasaları keşfedildi, şimdi çok daha uzaklara, yıldızlara götürecek yolculuğun içindeyiz. Zaman-Uzay ilişkisini de bir kez keşfettik mi, zamanın ve uzayın efendileri olmamamız için bir sebep kalmaz. Önümüzdeki tek engel doğal afet, savaş veya çevre kirliliği yüzünden yok olup gitmektir. Bunu aşabilirsek bizi gerçek gezegen toplumu haline getirecek Tip I uygarlığına ulaşabiliriz.

Zaman denildiğinde ne anlıyoruz? İlk olarak başlangıç ve bitiş kavramlarını çağrıştırır bize. Çünkü biz doğarız başlar ömür kronometresi çalışmaya ve son nefese kadar vaktimiz vardır bize sunulan hayat hediyesini yaşamak için. Düz bir çizgi hayal ederiz hemen, ömrümüzü de bu çizginin üzerinde geçirdiğimiz bir yol. Sonunda süre dolar, yol biter ve kronometre durur. Peki zaman da durmuş mudur bu anda?

Peki nedir zaman? Hep yarış halinde olduğumuz, yetişmeye uğraştığımız, bazen durmasını istediğimiz ya da bir an önce geçmesi için sabırsızlandığımız zaman nedir? Evrenin her yerinde aynı mıdır? Dümdüz bir çizgi midir? Hep ileriye doğru mu akar? Zamanın sonu var mıdır? Maddeye bağımlı mıdır yoksa madde olmasa bile zaten kendi başına var olan bir olgu mudur? Boyut mudur yoksa?

Bu ve benzeri soruların cevaplarını bulabilmek için zamanı, hem sosyal hem de bilimsel olarak anlamaya çalışmak doğru olacaktır.

Bilimsel yaklaşımlara baktığımızda, öncelikle uzay-zaman kavramlarının birbirinden ayrı olmadıklarını, birbiriyle iç içe kolektif bir çalışma içinde olduklarını anlamamız gerekiyor. Önce Newton bazı şeylerin mutlak, bazı şeylerin izafi olduğunu buldu. Aynı zamanda kütlenin çekim kuvvetini de bulmuştu. Bunun üzerine konumuzla ilgili olarak 2. büyük adım Michelson ve Morley’in, ışık hızının evrenin her yerinde değişmez bir değer olduğunu, yani saniyede 300.000 km. olduğunu bulması oldu. Böylece görecelilik teoreminin ilk adımları ortaya çıkmıştı. Artık ışık hızı referans alınarak, evrende her hareketi ışık hızına uyarlayarak ölçebilirdik. Einstein, birleşik uzay-zaman 4 boyutlusunu gündeme getirdiğinde ise zamanın açıklanabilmesi için oldukça yol alınmış oldu. Bundan böyle zaman 4. boyut olarak kabul edilmeye başlandı.

Bu noktaya geldiğimizde ise önce boyut kavramını ele almak gerekir. Basitçe örneklersek; nokta sıfır boyutudur, noktaların yan yana dizilmesi çizgiyi oluşturur; bu da 1. boyuttur. Çizgileri dik olarak birbirine eklediğimizde bir dörtgen ve düzlem elde ederiz; bu da 2. boyut… Bu düzlemleri birbirine dik gelecek şekilde birleştirdiğimizde ise bir küp yada dikdörtgenler prizması elde ederiz ki bu da 3. boyuttur. Buraya kadar anlamak kolay çünkü maddesel olarak beynimiz de üç boyutlu olduğundan bunları kavramakta pek sorun yaşamayız. Ancak 4. boyut devreye girdiğinde işler karışır.

Üç boyutlu olan dünyamızın iki boyuta indirgenmesi örneği ile sanırım konu biraz daha net olarak şekillenebilir. Bunun için yaklaşık 100 yıl önce Reverend Edwin Abbott’un, “Flatland: Birçok Boyutların Çekiciliği” adlı kitabına göz atmamız faydalı olacaktır. Flatland, iki boyutlu bir dünya idi. Yani hareketlerin sadece ileri geri, sağa ve sola şeklinde olabildiği, sadece düzlemsel bir yer. Burada çok çeşitli geometrik şekillerden oluşan varlıklar yaşıyordu. Flatland' daki yaşam, gezegenin sakinlerinden biri olan ''kare'' nin ilginç bir olay yaşadığı güne kadar son derece sakin ve sessizdi. O gün Flatland'a dış uzaydan bir “şey” geldi. Bu üç boyutlu vücudu olan bir küre idi. Fakat kare, bu ziyaretçiyi, Flatland anlayışı ile sadece kesit, yani bir ''daire'' şeklinde görebilirdi. Küre, kareye bazı özellikler verip değiştirerek, onu kendi üç boyutlu dünyasına götürdü. Bu kare için inanılmaz bir deneyim oldu. Bir zaman sonra kare, kendi gezegenine döndüğünde kimse ona inanmadı. Toplum dışı ilan edilerek Galileo gibi cezalandırıldı…

Bu hikaye bize, 3 boyutlu halimizle 4. boyutu algılamamızın güçlüğünü anlatmak için oldukça güzel bir örnek teşkil eder. Bizim dünya değiştirmemiz de karenin hikayesi gibi bambaşka boyutlara geçmek gibi bir şey olsa gerek, kim bilir?…

Fiziksel dünyamıza göre zamanı kabaca tanımlamak istersek; iki hareket arasındaki süreye zaman diyebiliriz. Yada maddenin yer değiştirmesinin hızı… Yani zaman, fiziki koşulları ne olursa olsun herkes için aynı olan, mutlak ve evrensel bir olgu değildir, göreceli ve değişkendir. Hareketin hızı zamanın da hızıdır. Hareket ve maddenin nesnel hali zamanla belirir. Zamanın olmadığı yerde, nesnellik de yoktur. Bu nedenle zaman, cismin kesinlikle belirleyici faktörüdür. Uzay ve zaman birlikte anlamlıdır ve biri olmadan diğerinin var olması mümkün değildir.

Görelilik kuramında, biricik mutlak zaman yoktur. Bunun yerine herkesin, nerede olduğuna ve nasıl devindiğine bağlı olarak işleyen kendi özel zaman ölçüsü vardır... Her olayın oluş ve bitişi kendi zamanıdır. Her bir birim olay için ayrı ayrı zamanlar vardır. Yani maddeden ayrı süren giden zaman diye bir şey yoktur. Uzay-zaman bir bütündür ve biri olmadan diğeri anlamsızdır.

Mesela elimize bir film şeridi alalım. Buradaki film de bir arabanın düz bir çizgide 10 sn. lik hareketi olsun. Filmin çekim hızını da saniyede bir kare olarak öngörelim. Böylece elimizde 10 karelik bir film mevcuttur. Her bir karede araba farklı bir yerdedir. Filmi elimize alıp baktığımızda arabanın 10 ayrı yerdeki 2 boyutlu görüntülerine sahibiz demektir bu. Şimdi aynı arabanın yanına gidelim. 3 boyutlu olarak karşımızda duran arabayı hareket ettirelim. Gözlerimizi kapatalım. Elimizdeki 10 ayrı karedeki gibi olduğu yerlerde durduralım ve sadece karede durmuş olduğu yerlerde gözlerimizi açalım. Eğer zaman boyutu olmasaydı, sadece o 10 ayrı yerde duran birbirinden bağımsız 10 ayrı araba varmış gibi algılayabilirdik bu durumu. Yani hareketin devamlılığını tanımlayamazdık. Bir sabitlik söz konusu olacaktı. Böylece de maddenin bir nesnelliği kalmayacaktı.

Görelilik kuramında Einstein, iki olay arasında ölçülen aralığın, gözlemcinin nasıl hareket edeceğine bağlı olduğunu gösterdi. Yani çeşitli hızlardaki araçlar veya maddelerde geçen zamanın, uzay-zaman içinde değişik konumlarda bulunan gözlemcilere göre ''göreceli'' olduğunun varsayımıdır bu. Özetle, ayrı yönde ve hızda hareket eden aynı iki olay arasında farklı uzunlukta aralıklar algılanacaktır. Bu etki genel olarak ‘ikizler paradoksu’ ile en iyi açıklanır. Mesela ışık hızına yakın bir süratle giden bir uzay gemisini, dünyada ikizi bulunan birinin kullandığını varsayalım. Uzay gemisi ile ışık hızına yakın bir yıl gitmesi durumunda Dünyada yaklaşık olarak 14-15 yıl geçmiş olacaktır ve Dünya’da kalan ikizinden çok daha genç olarak geriye dönmüş olacaktır.

Şimdi, zamanın var olmadığı geçmiş, gelecek üçlüsünün aynı an ve yerde bulunduğu teorisine göz atarsak; farklı zamanlardaki olayların uzayda aynı yerde oluştuğunu belirlemek olanaksızdır. Buna Hawking şöyle bir örnek veriyor; trende pingpong oynuyorsunuz. Topun aynı noktaya geri dönme hızı 1 sn. dir. Bu bir saniyede referansımız masa olduğu için top masanın boyunun 2 katı kadar yol almış alacaktır yani ortalama 3- 3,5 metre. Bu durumu trenin dışında bir yerden izleyen birisi ise trenin 1 saniyede kat edeceği yol olan 25 metre olarak algılayacaktır. Topun hızı trenin içindekiler için sadece masada aldığı yol ile ilişkilidir. Trenin dışındaki kişi içinse topun hızı trenin hızına eşittir. O halde, mutlak bir durağanlık konumu olmayışından ötürü, Aristo’nun sandığı gibi olaylar uzayda mutlak bir konuma bağlanamaz. Olayların konumu ve aralarındaki uzaklık trendeki bir kişiye göre başka, tren yolunda duran bir kişiye göre tamamen başkadır ve birinin konumunu öbürüne tercih etmek için bir neden yoktur.

Zamanın en önemli etkenlerinden birisi de kütledir. Kütlenin çekim alanının zamanı yavaşlattığı kanıtlanmıştır. Dünyanın merkezine daha yakın bir yere ve yüzeyde bir yere yerleştirilen 2 duyarlı saatle yapılan deneyde, merkezdeki saatin daha yavaş çalıştığı gözlenmiştir. Kütlenin çekim alanı zamanın eğrilmesine yol açar. Aslında çekim alanı her şeyin eğrilmesine ve formun bozulmasına yol açar. Dünyanın yüzeyi de uzaysal bir düzlemdir esasında ancak, merkezde oluşan çekim alanı nedeniyle düzlem eğrilip sonunda birleşerek küre formuna dönüşmüştür. Keza dünyanın uzayda aldığı yol da düzlemsel eğilimli olmasına rağmen güneşin çekim alanı nedeniyle eğrilmiş ve elips şeklini almıştır. Zamanın formu da bu örneklerdeki gibi doğrusal eğilimli olmakla beraber, olayı gerçekleştiren kütlenin çekim alanı nedeniyle eğrilmeye ve sonunda küreye dönüşmeye meyillidir. Bu küresel form maddenin ve olaya etkiyen diğer maddelerin hızı ile genişleme ya da büzülme yaşayacaktır. Zamanda sabitlik söz konusu olmayacaktır.

Güneş ile dünya arası yaklaşık olarak 152 milyon Km.dir. Güneş ışığı bu mesafeyi yaklaşık 8 dakikada geçer. Yani güneşin yok olması durumunda biz ancak 8 dakika sonra bunu anlayabiliriz. Gece gökyüzüne baktığımızda bize bir milyonlarca ışık yılı uzakta bulunan yıldızları da görürüz. Bir yıldızın ışığı bir milyon yıl boyunca geleceği için, yıldız yok olmuş olsa bile bunu fark edemeyiz ve yıldızı orada duruyor zannederiz. Bizim şimdimizde yıldızın geçmişini algılarız demektir bu. Yani kısaca geçmiş, gelecek ve de zaman sabit değil göreceli ve değişkendir.

Şimdi kuantumsal yaklaşımı işin içine katarak biraz daha ileriye gidersek, madde özünde ışıma parçacıklarından oluşan bir yapıdır. Bu ışıma parçacıkları, kendilerini özde zamansal bir varoluş olarak, bir frekans olarak, bir zaman yapısı olarak ortaya koyarlar. Zaman mekanda bir yer tutmaz, sadece ona eşlik eder. Zaman, bir boyut olmasının dışında aynı zamanda da enerjidir. Bunu daha iyi anlamak için atomun yapısı ve kuantum alanlarına değinmek gerekeceğinden bu konuda teknik olarak sadece elektro manyetik alan ve fotonları dikkate almamız gerektiğini söylemekle yetineceğim. İşte insanların yaşlanması da zaman enerjisini tüketerek olur. Bir teoriye göre, şişman insanlar zaman enerjisini daha çok tükettikleri için daha önce yaşlanırlar. Cisimler hızlandıkça daha az yaşlanırlar, zaman enerjisinden daha az etkilenirler. Uzayda bulunan ve doğumla ölümü saniyenin milyonda biri olan parçacıklara dünyada rastlanılmış, bunun nasıl olabileceği araştırılmış ve bulunmuş bu parçacıkların ışık hızında hareket ettikleri için zamandan etkilenmeyerek yok olmadıkları ve bize göründükleri ortaya çıkmıştır.

Konu hakkında daha fazla bilgilenmek isteyenler, birleşik alanlar teorisi, kuantum, paralel evrenler, kurt kapanı, kara delik, ışık hızı konuları ile ilgilenmelerini tavsiye ederim.

Sonuç olarak sabit, düzlemsel ve her yerde aynı olan, maddeden, uzaydan bağımsız akan mutlak bir zaman yoktur. Uzay ile zaman birlikte tanımlıdır. Zaman bir boyuttur ve maddesel olan harekete-olaya eşlik eder. Zaman her bir olayın kendisine aittir ve o olayla tanımlıdır. Yani her olay kendi 4. boyut gemisinde seyahat eder. Sınırsız sayıda gemi, sınırsız sayıda kaptan ve sınırsız sayıda da yolcu var demektir bu da.

<<Şimdi kuantumsal yaklaşımı işin içine katarak biraz daha ileriye gidersek, ''madde özünde ışıma parçacıklarından oluşan bir yapıdır. Bu ışıma parçacıkları, kendilerini özde zamansal bir varoluş olarak, bir frekans olarak, bir zaman yapısı olarak ortaya koyarlar.'' >> Çetin BAL: Sayın Ayfer Sak hanımefendinin bu yazısında sanırım bir yerlerden bilmeyerek benim kendi özgün çalışmalarımdan alıntılanmış bir parağrafı kullanması bilginin yayılması açısından sevindirici ama bir şekilde bilgilerin kaynak belirtilmeksizin internette dolaşması bizim gibi fikir ve düşünce insanlarını rencide ettiğini söylemeliyim. İnsanların bizim gibi araştırmacıları ''ordan burdan toplama bilgileri yazmış geçmiş'' diyerek küçümsediği bir ortamda kaynak gösterme konusunda biraz daha duyarlılık gösterilmesini rica ediyorum.

Bir çok insanın bizim yazılarımızı orijinal ifadelerimizi alıp kendi makalelerinde, kitaplarında yada web sitelerinde forum sayfalarında kaynak belirtmeden kullanmaları oldukça üzüntü vericidir. Akademik bir arka planı olmayan araştırmacı düşünürler olarak zaten bir çok yönden yersiz, küçük düşürücü ithamlara maruz kaldığımız bir noktada çalışmalarımızın, fikirlerimizin küçümsenip önemsenmediği bir noktada orijinal yazı ve düşüncelerimizi başkalarının kaynak göstermeden sahiplendiklerini görmemiz oldukça trajik ve komik bir durumdur. Kime ne diyeceğimizi bu anlamda bizde şaşırmış durumdayız! Bilgilerimizi toplama bilgiler ve çalıntı bilgiler yada değersiz bilim dışı bilgiler diye itham edenlere mi yanıt verelim yoksa bunları çalıp kendi yazısı gibi gösterenlerimi ikaz edelim! İki arada bir derede kalmış durumdayız! Akademik bir arka plana sahip olmayan bir çok bağımsız araştırmacınında aynı telif hakları sorunundan muzdarip olduklarını ifade etmeliyim. İnternet ortamında bunu engellemek mümkün değil ama en azından insan olarak etik(ahlaki) davranabiliriz.

Uzayın Dört Boyutlu Haritası Çiziliyor :

Galaksilerin birbirlerine olan uzaklıklarının zamanla nasıl açıldığını gösteren uzayın dört boyutlu haritası, evrenin Big Bang’ten bu yana kaydettiği genişlemeyi gösterecek.

Farklı üniversitelerden oluşan bilim ekibi, uzayda bir milyondan fazla galaksinin renk ve pozisyonlarını sınıflandırarak bir üç boyutlu evren haritası oluşturuyor. Üç boyutlu haritanın oluşturulmasında, araştırmacılar her galaksinin birbirleriyle ve Dünya’ya olan uzaklıklarını hesaplamak zorunda. Bu zorlu hesaplam şöyle yapılıyor; her bir galaksinin spektrumdaki yeri temel alınıyor ve evren genişlerken bu galaksiden Dünya’ya gelen ışık dalgalarının nasıl büküldüğü (aldığı yol) hesaplanıyor. Araştırmacılar bu hesabın son derece uzun ve zahmetli bir süreç olduğuna işaret ediyor.

Bilim insanları, yüzbinlerce galaksinin teker teker hesaplanma gereği olmadan, otomatik olarak uzaklıklarının çıkarılabileceği bir algoritma geliştirdi. Uzmanlar en eski parlak kızıl galaksileri temel aldı, bunların renklerinde değişim hesaplanıyor ve böylece Dünya’ya olan uzaklıkları çıkarılabiliyor.

1 MİLYONDAN FAZLA GALAKSİ İŞLENDİ
Kanada’dan Dr. Chris Blake liderliğindeki University of British Columbia ekibi, evrenin gelmiş geçmiş en kapsamlı haritasını oluşturdu. Harita 1 milyondan fazla galaksiyi içeriyor ve bunların en uzağı Dünya’ya 5 milyar ışık yılı mesafede bulunuyor. Dr. Nikhil Padmanabhan liderliğindeki Princeton University ekibi, 600 binden fazla galaksiyi inceleyerek 10 binden fazla spektrum hesabı gerçekleştirdi. Princeton ekibi, parlak kızıl galaksileri, galaktik renk/mesafe analizinde bir sabit değer olarak kullandı.

10 BİN GALAKSİDEN OLUŞAN ‘CETVEL’
Adrian Collister ve Ofer Lahav önderliğindeki University of Cambridge ve University College London ekibi de, 10 bin temel galaksinin koordinatları, renkleri ve hesaplanmış uzaklıklarından oluşan bir bilgisayar algoritması oluşturdu; bu algoritma temel alınarak diğer onbinlerce galaksinin birbirleriyle uzaklıkları otomatikman hesaplanabiliyor. Böylece temel 10 bin galaksi bir cetvel olarak işlev görecek.

Bilim ekibi, galaksilerin evrendeki dağılımının matematiksel bir düzenini çıkarmaya çalışıyor. Araştırmayı yürüten uzmanlar, bu tür bir haritanın evrenin dev bir resmini vereceğini belirtiyor. Böyle bir haritanın uzayın başladığı Big Bang’ten arta kalan ışımanın Kozmik Arkaplan Işıması gibi geniş bir resim sunacağı vurgulanıyor.

UZAY-ZAMAN NASIL GENİŞLİYOR
Böylece evren sadece birkaç yüzbin yıllık olarak varsayılan ‘kozmik arkaplan’daki yapılar, evrenin 8 milyar yaşındaki yapılarla karşılaştırılabilecek. Böyle bir harita sadece üç boyutlu olmakla kalmayacak, ayrıca evrenin zamanla genişlediği tezine dayandığından, bir dördüncü zaman boyutu olacak. Bu dördüncü boyut, sürekli birbirinren uzaklaşan galaksilerin gerçek uzaklığın verecek, zira evren genişlediği için mesafeler her geçen saniye değişiyor. Bu dört boyutlu harita, evrenin uzay-zaman içinde nasıl evrildiğini gösterecek.

Bilindiği anlamda somut maddenin evrenin sadece yüzde 3 ila 4’üne denk geldiği, en az yüzde 25’inin kara madde, kalanının ise kara enerjiden oluştuğu artık oturmuş bir veri olarak kabul ediliyor.

KOZMİK SES DALGALARI
Big Bang’ten hemen sonra ortaya çıkan kozmik ses dalgaları da haritaya entegre edildi. Erken evrende fotonlar tarafından emildiği düşünülen bu dalgaların varlığı ilk kez geçen yıl keşfedilmişti. Erken evren kabul edilen ilk 300 bin yıla ait ‘yankı’ları taşıyan bu kozmik ses dalgalarından, galaksilerin dağılımını anlamada istifade edilecek.

İlk 300 bin yıl zarfında evren yoğun ve kızmış bir top şeklindeydi. Erken evrende hidrojen atomları iyonize olarak, proton ve elektronlara ayrışıyordu. Bilim insanları kozmik ses dalgalarını da hesaba katarak, astronomik ölçümlerin kesinliğini artırmayı hedefliyor.

Yıldızlararası seyahat için önemli bir adım atıldı. Yapılan bir deney, uzayda varlığı bilinen kestirme yollardan evrenin öbür ucuna birkaç saniyede sıçrama düşüncesini canlandırdı.

Albert Einstein'ın 64 yıl önce ipuçlarını verdiği ancak şimdiye kadar bilim adamlarının kafasında tatlı bir hayal olarak şekillenen müthiş uzay seyahati geçtiğimiz günlerde New Mexico eyaletindeki ABD hükümetine ait Los Alamos laboratuvarında yapılan gösterişsiz bir deneyle birden ciddiyet kazandı.

Los Alamos laboratuvarında çalışan bilim adamları anti madde yani içinde sıfır enerji olan bir uzay boşluğu oluşturmayı deneysel olarak başardılar. Missouri eyaletinin St. Louis kentinde bulunan Washington Üniversitesi bilim adamlarından Prof. Matt Visser ise yeni bulunan bu anti maddenin uzaydaki kestirme yolların kullanılması için çok yararlı olacağı fikrini ortaya attı.

Ancak bu yoldan geçmek normal fizik kuralları içinde mümkün değil. Çünkü bu tüneller uzay gemilerinin geçişine uygun büyüklük ve yapıda değil. Uzay gemilerinin geçişi için tünel ağzının en az 100 bin km genişliğinde olması gerekiyor. İşte anti madde bu noktada işe yarayacak. Hem tünel genişletilecek hem de geçidin yapısı sağlamlaştırılacak. Bir NASA sözcüsü ‘‘Bu buluş insanın uzay macerasında bir devrim yaratabilir. Bu yolla yıldızlar arası seyahat mümkün olur’’ diye konuştu.

Tükenmeyen elektrik, nanoteknolojik devrim, yıldızlararası uçuşlar: Kuantum mekaniğine göre boşluktaki çalkantılarda gizli enerji, mühendislerin düşlerini süslüyor. Burada sihirli sözcük: Casimir Kuvveti.

Bilim adamları bizlere gelecekteki günlük yaşamımız için moleküler boyutta mikroskopik tekerlekler, alıcıları ve çarkları olan makineler vaat ediyor. Tabii, bunlar, maddenin henüz fizik tarafından keşfedilmemiş ölçekteki özelliklerinin ortaya konulmasıyla olabilecek.

Geçen sayımızda fizikçilerin boşlukta büyük enerjilerin peşinde koştuklarını, boşluk kavramının giderek değiştiğini belirten ilginç bir yazı sunmuştuk. Bu hafta, Science at Vie dergisinde yayımlanan yazının ikinci bölümüyle konuyu sürdürüyoruz.

Mühendisler boşluğun özellikleriyle yüzleşiyorlar. Nitekim herkesin ortak düşüncesi, geleceğin, nanoteknolojide olduğu yönünde.

Bilim adamları bizlere gelecekteki günlük yaşamımız için moleküler boyutta mikroskopik tekerlekler, alıcıları ve çarkları olan makineler vaat ediyor. Tabii, bütün bunlar, maddenin henüz fizik tarafından keşfedilmemiş ölçekteki özelliklerinin ortaya konulmasıyla olabilecek.

Ne atomun mikroskopik ölçeğinde ne de günlük yaşamımızın makroskopik ölçeğinde, ikisi arasına sıkışmış, mikroyla nanometre arasında ‘mezoskopik’ ölçekte bir özellik söz konusu. Çünkü bu ölçekte asıl kuvvet boşluktan kaynaklanıyor ve bunun da adı da Casimir kuvveti.

Boşluğun kuvveti

Bu kuvvetin varlığı, Hollanda- Eindhoven’da Philips laboratuvarlarında çalışan Hendrik Casimir tarafından 1948 yılında öngörüldü.

Kuantum mekaniğinin denklemleriyle oynayan Hollandalı fizikçi, boşlukta karşılıklı yerleştirildikleri takdirde, iki ayna arasında bir çekim etkisinin ortaya çıktığını gösterdi.

Bu aynalar tüneldekine benzer şekilde, boşlukta özellikle elektromanyetik türdeki çalkantıları deforme eden bir rezonans (titreşim) meydana getiriyor: Yalnızca, levhalar arasındaki mesafeyi bölen dalga uzunluğundaki titreşimler bu aralıkta var olabiliyor.

Dıştaki boşluğun çalkantılarından kaynaklanan basınç, içtekinden yüksek olduğundan levhalar arasında çekim etkisi ortaya çıkıyor.

Boşluktan doğan bu kuvvetin ilk kez gerçekten ölçülmesi için 1958 yılını beklemek gerekti. Ancak bu ölçüm teorik öngörülere kıyasla % 100’lük bir hata payıyla gerçekleştirildi.

Bu ölçümlerin daha sağlıklı bir hale getirilmesi oldukça uzun sürdü; aşamalı olarak daha kesin rakamlar elde edilirken Washington Üniversitesi’nden Steve Lamoreaux 1997’de hata payını % 5’e kadar düşürerek büyük bir başarıya imza attı.

Egzotik Casimir kuvveti

O tarihten beri de Kaliforniya ve Padova Üniversiteleri’yle Stockholm’deki Kraliyet Teknoloji Enstitüsü’ndeki araştırmacıların hummalı çalışmaları sayesinde hata payı yüzde 1’e kadar indirilebildi. Aslında bu kuvvet deneylerin yapıldığı ölçekte çok zayıf olduğundan zor ölçülür; milimetrenin binde biri kadar bir mesafeyle birbirlerinden ayrılmış 1 cm2’lik levhalar için bir saç telinin ağırlığının yüzde biri kadar tartmaktadır.

Üstelik hiçbir ayna bütünüyle düz ya da yansıtıcı olmadığı için deney yapmak da Casimir’in düşündüğü kadar basit değil.

Ayrıca paralellikten doğan sorunlardan kaçınmak için deneyciler aynalardan birinin yerine küre koymayı tercih ediyorlar. Kısacası deneysel bir sonuç elde edebilmek için sıcaklık etkileri de dahil olmak üzere tüm bu negatif faktörleri göz önüne almak gerekiyor.

Paris’teki Ecole Normale Superieure’den Serge Reynaud bu nedenle yanılmanın çok kolay olduğunu ifade ediyor. Ancak egzotizmine, karmakşıklığına ve zayıf yönlerine rağmen Casimir kuvveti fizikçileri cezbediyor.

Bu cazibenin mantığını anlamak zor değil: Bizim ölçeğimizde zayıf olan bu tuhaf kuvvet, levhalar birbirine yaklaştığında gittikçe artıyor ve çekim kuvvetini milimetrenin onda biri açıncaya kadar bu artış devam ediyor.

Bu maddeler nötr olsalar da bu kuvvet fiziğin gelecek yıllarda yeni bir teknoloji inşa etmeyi vaat ettiği alanda hakimiyetini ilan etmiş bulunuyor...

Araştırmacılar kısa bir süre önce bu kuvvetin değişik unsurlarını yapıştırmak suretiyle gelecekteki mikromakinelerin işleyişini bozabileceğini gösterdiler. Bazıları ise tersine hareketlerinin daha iyi denetlenmesinde kullanılabileceğini ortaya koydular.

Tüm bu tartışmaların dışında kesin olan bir şey var ki o da nanodünyanın Casimir olmadan kurulamayacağı!

Bu durumda, insanlık için yeni bir sihir mi söz konusu?

Elektriğin kontrolünün ardından boşluk mühendisliği bizleri yeni bir teknolojik çağın eşiğine mi getirecek?

Boşluktaki çalkantıların denetimi henüz yolun başında. Örneğin, Kastler Brossel laboratuvarından Serge Haroche ve Jean-Michel Raymond, hareketlenmiş atomun elektrik yaymasını engelleyerek floresan mekanizmayı bloke etmeyi başardılar.

Söz konusu fenomen maddeyle boşluğun çalkantıları arasındaki eşleşmeyle açıklandığından, bu atomları sadece kısa dalgalı çalkantılara izin veren metalik bir boşluğa hapsetmek yeterli.

Bu sistem bilginin kuantik işlenmesi ve kodlanmış mesajların iletilmesinde son derece yararlı olabilir.

Ancak daha fazlası da var: Kuantum mekaniğinin boşluğun çalkantılarında gizleyerek bizlere sunduğu bu olağanüstü enerjiden niye yararlanmayalım ki?

Kozmos fethedilebilir

Geçmiş zamanlarda denizciler bilinmeyen toprakları keşfetmeye gittiklerinde yollarına devam edebilmek için, denizde gerekli kaynağı bulabiliyorlardı; o halde birgün boşluktan yola çıkarak kozmosun fethedilebileceğini niye düşünmeyelim ki?

Nitekim, NASA, US Air Force, British Aerospace, Boeing ya da Lockheed gibi kuruluşlar birkaç yıldır bu olağanüstü boşluk enerjisinden yararlanan devrim niteliğinde projeler üzerinde çalışıyorlar.

Günümüzde ise bazı araştırmacılar bu enerjiyi Casimir etkisi aracılığıyla pompalayıp elektrik elde etmeyi öneriyorlar. Boşluk gelecekte tükenmeyen bir enerji kaynağı olabilir mi?

Yıldızlara yelken açmak

Boşlukla ilgili tüm verilere rağmen yine de birdenbire çılgın hayallere kapılmamak gerekiyor; ortada bir sürü proje ve vaat olsa da, şu an için boşluktaki inanılmaz enerji kaynaklarını keşfedecek ne kesin bir plan ne de araç gereç var.

Nitekim, Nobel Fizik Ödülü sahibi Amerikalı Steven Weinberg, sadece etkileri gözlemlenebilen boşluk enerjisinden yararlanmanın mümkün olduğunu ifade ediyor.

Astronomik araştırmalara göre ise, bu gözlemlenebilen enerji, kuantik tahminlerden 120 kat daha küçük. O halde, dünya kadar bir hacmin içindeki boşluk enerjisi benzin dolu bir bidonunkinden daha fazla değil...

Belki de bundan dolayı Amerikan Kongresi NASA’nın ileri derecedeki uzay mekiğini hareketlendirme projelerini finanse etmekten vazgeçti.

Bilim vazgeçmez

Ama ne gam! İddialı projelerinden hiçbir zaman vazgeçmeyen bazı araştırmacılar boşluktan enerji çıkarmak yerine, yapısını değiştirip yeni bir uzay mekiği inşa etmeyi öneriyor.

Yerçekimini boşluktaki çalkantılarla ilişkilendiren tartışmalı bir teoriye göre bu çalkantıların uygun bir dönüşümü uzay mekiğinin yıldızlara doğru yelken açmasını sağlayacak!

Sonuç olarak, teorik sorunlar çözülmediği sürece el fenerlerimizi aydınlatmak, pillerimizi doldurmak ve başka gezegenlere yolculuklar düzenlemek için bu enerjiye güvenmek, gerçekçi değil.

Ancak her şeye rağmen boşluğun kontrolü görüşünün birkaç yıldır mühendislik alanına kesinkes yerleştiği söylenebilir; ama yıldızlara götüren uzun yolda finansman kaynaklarının da en az boşluk kadar çalkantılı olduğunu unutmamak gerekiyor.

Yine de her şeye rağmen, mühendisler düşlemeyi sürdürüyor...

Vazgeçilmeyen bir ölçüm

Bilim adamları sadece pratik amaçlarla değil aynı zamanda teorik nedenlerden dolayı da Casimir etkisinin şiddetini ölçmek için olağanüstü çaba harcıyorlar. Aslında, bu boşluk basıncı küçük ölçekteki tüm yerçekimi ölçümlerini bozuyor.

Oysa bu tür sonuçlar teorisyenler için temel nitelikte: Doğadaki kuvvetlerin birleştirilmesiyle ilgili taslak halindeki sayısız model, bu ölçeklerden yola çıkarak, henüz bilinmeyen yeni kuvvetlerin ortaya çıkabileceğine ya da yerçekiminin yeni bir yönünün keşfedilebileceğine işaret ediyor.

Kısacası sorulan yanıtları belki de henüz keşfedilmemiş mezoskopik ölçeklerde yatıyor. Ancak bunu bilebilmek için Casimir etkisini derinlemesine çözmek gerekiyor.

"Evrenin mühendisi" Einstein, bazı problemleri çözememişti. Fizikçiler hala farklı düşünceleri çözebilecek son büyük formülün peşinde koşuyor. Einstein’ın teorileriyle fizik dünyasını altüst etmesinden bu yana 100 yıl geçti, ama fizik hala soluk soluğa. Ölümünden elli yıl sonra bile Einstein hala gündemde.

Fiziğin kolektif çalışma belleği online kütüphanesi www.arxiv.org sitesine 2004 yılının başından bu yana, içinde Einstein’ın adı geçen 2600 makale gönderildi. Stephan Hawking’le ilgili yaklaşık olarak 400, Isaac Newton’la ilgili de topu topu 1000 makale bulunmakta. Üstelik de bunların çoğunda ele alınan genelde XMM-Newton araştırma uydusudur.

Oysa Einstein doğa bilimlerini uyum ve düzen içinde bırakmamıştı. Mirasçıları bugün karadelikleri, kütle çekim dalgaları, ilk patlama ve egzotik kuantum maddesini tartışıyorlar.

Dünyadaki tüm kozmologlar, genel görelilik kuramının geliştirilmesi için çalışılıyor.

İngiliz astrofizikçileri, bir vakum içindeki bir ışık demetinin, ışık kaynağının hareketin bağımsız olarak hep aynı hızda yol aldığına dayanan iddiasını tartışmaya açtı.

Ve Humboldt Üniversitesi’nden Achim Peters, görelilik kuramının sınırlarını yakalamak için, Düsseldorf ve Avustralya’daki araştırma gruplarıyla başa baş koşuyor.

Humboldt Üniversitesi’nin sekizinci katında, Einstein’ın en ünlü teorisini test etmek için her türlü ileri teknoloji geliştirildi. Ağır ağır dönen çelik levha üzerinde ışıyan lazerin ışığı bölünerek iki dikdörtgen şeklinde düzenlenmiş bir hat üzerine yansımakta.

Uzay bir vakum

Deney, Albert Michelson’un 1881 yılında yine Berlin’de çok daha kötü koşullar altında gerçekleştirmiş olduğu deneyin modern bir versiyonu.

Doğa bilimcileri o zamanlar, gaza benzer saydam bir maddenin uzayı doldurduğu ve ışık dalgalarını evrene yansıttığını sanıyorlardı. Bu madde töz (eser) idi. Buna göre Dünya, Güneşin etrafındaki yörüngesinde saniyede 370km’lik bir hızlı eserin içinden geçiyordu.

Fakat 1905 yılındaki özel görelilik kuramında bu hipotetik ürün için yer kalmamıştı! Çünkü Einstein’in denklemleri içinde böyle bir madde yoktu, böyle bir maddenin olmadığın gösterdi! Uzay bir vakumdur ve ışık, kaynağı hangi hızda olursa olsun hep aynı hızda (yaklaşık 300.000 km/s) yayılır, diyordu Einstein.

Einstein’ın özel görelilik kuramı bugüne dek tüm testleri başarıyla geçti. Hatta sinyallerin ışık hızından daha hızlı bir şekilde iletilebildiğine dayanan iddialar da hep hatalı çıktı. Gerçi Einstein’ın hız limitini aşan ışık alanları yok değil, ama bu tempoyla bilgi aktarmak -ki burada iddia edilen odur Ğ mümkün değil.

Dört boyutlu uzay

Özel görelilik kuramından sonra Einstein, genel görelilik kuramını sundu. Buna göre dört boyutlu Uzay Zaman, ışığın aniden virajlı hatlar üzerinden yansımasına yol açacak şekilde yıldızların ve gezegenlerin kütle çekimleriyle düzenli olarak bükülmekte.

Bu çok soyut bir açıklama olsa da, Amerikan ordusunun yetmişli yıllarda ilk coğrafi konumlama uydusunu (GPS) geliştirmesi sırasında öğrendiği gibi hatalı değildi.

O zamanlar yine klasik ve modern fizikteki tüm kartlar açılmıştı. İlk GPS uydusundaki bir atom saati için elektronik bir ayar geliştirmek isteyen mühendisler kuşkuluydular.

Fizikçiler, saatlerin uzayda, dünyadakinden farklı olarak işlediğini hesaplamışlardı. Özel görelilik kuramına göre hareketli saatler, durağan saatlere kıyasla daha yavaş işliyordu. Hatta genel görelilik kuramına göre de yerçekimi zamanı etkiliyordu. Ama hangi mühendis Albert Einstein’la ilgilenirdi ki?

Yeniden doğrulandı

Mühendisler ilk önce atom saatinin Einstein ayarı olmadan çalıştırılmasına karar verdiler. Fakat uydu, ilave elektronik ve uzaktan kumandalı bir şalterle donatıldı. Gerektiğinde saatler Einstein teorisine göre ayarlanabiliyordu, her ne kadar uydu dünyanın etrafında dönmeye başlamış olsa da.

Ve böylece 23 Haziran 1977 yılında tek bir şalter bir kez daha modern fiziğin büyük paradigma değişimini biçimlendirdi: Einstein ve görelilik kuramını "aç", Isaac Newton ve klasik fiziği "kapat".

İlk büyük GPS uydusu yörüngeye herhangi bir aksaklık yaşamadan ulaştı dünyanın etrafında dönmeye başladı. Her şey mükemmeldi Ğ tek bir probleme kadar: Atom saatinin ayarı bozuktu.

20 gün boyunca doğru saat ayarından neredeyse saniyenin binde biri kadar hatalı çalıştı. Bu teknoloji için bir sonsuzluktur. Einstein yine haklı çıkmıştı. Böylece Einstein ayarı açıldı ve bir daha da ellenmedi.

Eğer görelilik ve genel görelilik kuramlarının etkileri dikkate alınmasaydı, GPS aleti bir hafta sonra 70km hatalı olacaktı.

Ama fizikçiler buna rağmen bıkmadılar tabii. Hala yapılacak çok fazla iş var. Eserinin henüz tamamlanmamış olduğunu bilen Einstein genel görelilik kuramının en önemli denklemi hakkında şunları söylemişti:

Genleşme büyüyor

"Formülün sol tarafı granit üzerine, sağ tarafıysa kumun üzerine inşa edilmiştir."

Eşit işaretinin solunda uzay zamanın matematiği var, sağ tarafı ise evrendeki madde ve enerjilerin dağılımını açıklıyor.

Ve Einstein, kuşku duymakta haklıydı da: Kozmologlar birkaç yıldan bu yana sağ tarafta bir şeylerin eksik olup olmadığını araştırıyorlar. Çünkü 1998 yılında, uzayın git gide daha hızlı genleştiğini buldular.

Bu süreç ancak yıldızları birbirinden uzaklaştıran bir tür anti kütle çekimi gibi bir kuvvetle açıklanabilir. Evrenin %70’ini meydana getirdiği sanılan bu gizemli madde "karanlık madde" olarak isimlendirilmekte.

En büyük ve en küçük

Karanlık enerji ve diğer son problemler olasılıkla görelilik ve kuantum kuramının birleştirilmesiyle çözülecek. Einstein insanüstü bir çaba harcadıysa da bu konuda başarıl olamamıştı. Fiziğin en "büyüğünün" ve en "küçüğünün" dayanak noktası bulunamadı bugüne dek.

Görelilik kuramı, gezegenleri, galaksileri ve kütle çekimlerini açıklıyor; Einstein sonuca ulaşmışsa da statistik doğası yüzünden reddetmiş olduğu kuantum teorisi ise atom çekirdekleri ve moleküller için.

Gezegenler büyük ve atomlar küçük kaldığı müddetçe bu gayet iyi işlemekte. Fakat bir yıldız ya da tüm bir kozmos bir karadelik içinde veya ilk patlamada olduğu gibi bir kum taneciği kadar küçüldüğü taktirde teoriler geçerliliklerini yitiriyorlar.

Lazerli, parçacık hızlandırıcılı, kütle çekim dalgaları alıcıları ve uydulu deneylerle şimdi yeni fizik yakalanmaya çalışılmakta.

Dünya formülü arayışı

Einstein yaşamının son 30 yılında kuantum teorisini ve kütle çekim fiziğini tek bir teoride birleştirmeye çalışmıştı. Bugün dek bilindiği gibi bu çabası başarılı olamamıştı.

"Bu dönemde Einstein fiziğin gelişmesini ihmal ederek bunun yerine hobisi olan yelkencilikle ilgilenmiş" demişti biyografi yazarı Albrecht Fölsing.

Her şey bir yana dünya formülü bugüne kadar hala bulunamadı. Ve hatta bu konuya yaklaşan bile yok henüz.

Sadece Potsdam-Golm’deki Albert-Einstein Enstitüsü’nde (AEI) dünyanın her yerinden yüzü aşkın teorikçi dünya formülü projesinde çalışıyor.

Bazıları parçacık fiziğindeki nokta şeklindeki elektronların ve kuarkların yerine salınan sicimleri koyan ve 10-11 boyutlu bir dünyanın varlığına dayanan String teorisini tercih ederken, diğerleri ise uzay ve zamanın birbirini takip edecek şekilde değil, uzay zaman taneciklerinden bir araya geldiğine dayanan kuantum kütle çekimine (loop quantum gravity) yöneliyorlar.

Yeni bir Einstein bekleyişi mi

İki tarafın da birbirlerine söyleyecek pek fazla bir şeyi yok, aynı enstitüde çalışan fizikçilerin birbirlerine selam verdikleri görülecek olursa, bu atılım kutlanacak. Anlaşılan o ki dünya formülü henüz ışık yılı uzaklıkta. "Belki de ihtiyacımız olan yeni bir Einstein’dır" diyor AEI müdürü Bernard Schutz.

Almanya’daki kütle çekimi fizikçilerinin temsilcisi Jörg Frauendiener de yeni bir dahi düşlüyor:

"Herhangi bir baskı olmadan birikmiş bilgisine güvenen ve dogmalardan ve önyargılardan uzak doğru düşüncelere sahip olan birine ihtiyacımız var. Ancak yeni Einstein Almanya’dan çıkmayacaktır. Çünkü buradaki üniversitelerde kütle çekimi ihmal edilmekte. Okullardaki fizik öğretmenleri karadelik veya karanlık madde hakkındaki soruları üniversitedeki profesörlerin yokluğu yüzünden yanıtlayamıyorlar."

Adının açıklanmasını istemeyen bir Alman kütle çekimi fizikçisiyse, kütle çekiminin Almanya’da neden önemini yitirdiği sorusunu, Die Zeit’da yayımlanan makalede (16.12) ilginç bir şekilde açıklıyor:

"Görelilik kuramının Nazi dönemine ait bir Yahudi teorisi olduğu düşüncesi bir türlü aşılamamıştır. Bugün bundan ırkçılık sorumlu olmasa da ama sistem keyfidir."

ZAMANDA YOLCULUK MÜMKÜN MÜ?

Yazan: John ve Mary Gribin
Çeviren: Müjde Dural

ABD’li ve Rus araştırmacılar yıllardır bunu araştırıyorlar. Einstein’in izafiyet teorisine göre (ki, günümüzün en iyi uzay/zaman teorisi) zamanda yolculuğu engelleyen bir fizik kanunu yok. Yapması çok zor olabilir ama imkansız da değil. Zamanda yolculuğun imkansız olduğunu söyleyenler buna sebep olarak ‘paradokslar’ı gösteriyorlar. En bilinen paradoks şu: Ahmet, zamanda geçmişe gidiyor ve kendi dünyaya gelişini durduracak bir şey yapıyor mesela zaman makinesine binip, geçmişe gidip, anneannesini öldürüyor, böylece kendi dünyaya gelişini engelliyor veya daha az vahim bir örnek olarak, ‘Geleceğe Dönüş’ filmindeki gibi, yine geçmişe dönerek, annesiyle babasının tanışmasını engelliyor.

Bu tür şeylerin yaşanmaması için bunları önleyecek tabiat kanunları var olmalı diye düşünen fizikçiler var ama bu kanunların nasıl çalışacağını henüz kimse izah edemiyor. Zamanda yolculuk ‘kara delik’leri de işin içine dahil ediyor. Einstein’ın teorisi bir uzay/zaman teorisi olduğu için kara deliklerin prensipte zamanda ve uzayda yolculuğa el vermesi bir sürpriz olmayacak. Yalnız bunun için kara deliklerin hareketli olması gerekli, eğer kara delikler öylece uzayda durup, oturuyor ve yanına yaklaşan her şeyi yutuyorsa olmaz. Bir kara deliğin tam merkezinde ‘singularity/tekillik’ denen bir nokta var ve o noktada ne zaman, ne de uzay kalıyor, her ikisi de yok oluyor. 30 yıl önce Roger Penrose, bu tür bir kara deliğe düşen herhangi bir şeyin kendi yer çekimiyle ‘singularity’ noktasına çekilip, yok olacağını kanıtlamış fakat 1960’larda Yeni Zelanda’lı matematikçi Roy Kerr, kara delikler hareketliyse, işlerin farklı olacağını bulmuş. Bu durumda ‘singularity’ noktası yine mevcut ama ortası delik, nane şekeri gibi, halka şeklinde oluyor. Prensip olarak, bu tür bir kara deliğin bir ucundan girip, diğer ucundan başka bir uzayda veya zamanda çıkmak mümkün. ‘Kerr’ in bu çözümü zaman makinesinin ilk matematiksel örneğidir. Zamanında kimse adamı ciddiye almamış. 1970’lerden sonra kendi Samanyolu’muzdaki ve diğer galaksilerdeki kara delikler keşfedilince, teori yeniden geliştirildi. Hatta bir tarafta kara delik, diğer tarafta başka bir zaman ve uzayda (veya aynı zamanda farklı bir yerde) kara deliğe bağlanan ‘worm holes/ solucan delikleri’ nin resimleri bile çizildi.

Michio Kaku’nun zaman makinesi teorisi ise şöyle: Her ikisinde de iki paralel metal tabaka olan iki oda var. Her iki tabaka arasında yaratılan yoğun elektrik alanları (ki, bugünkü teknolojiyle mümkün değil) boşlukta yani uzayda iki odayı bağlayan bir delik oluşuyor. Hareket eden bir nesnede zaman yavaşladığından, odalardan biri hızlı, uzun bir yolculuğa çıkıyor ve geri dönüyor. Zaman solucan deliğinin iki ucunda farklı hızlarda akıyor ve deliğin bir ucuna düşen kişi, diğer uçtan, hızla ya geçmişe, ya da geleceğe fırlatılıyor. (İnanmayanlar için bak: Physical Review Letters cilt:61 – sayfa:1446 )

Peki, bu arada paradokslardan nasıl kurtulacağız? Quantum fiziği ve izafiyet teorisinde uzmansak, bir yol bulabiliriz. Şöyle ki, quantum fiziğinin çok çeşitli yorumları var ve kimse hangisinin doğru olduğunu bilmiyor. Quantum fiziğine göre evren bir sürü sonsuz kopyaya bölünebiliyor. Buna da paralel evrenler deniyor. O halde baştaki paradoks nasıl çözülecek?

Varsayalım ki, Ahmet, anneannesini öldürmek için, zaman makinesine binip, geçmişe gitti, bir noktada iki Ahmet değiştokuş oluyorlar, Ahmet anneannesini öldürdükten sonra diğer kendisiyle birlikte zamanla ilerliyorlar,( ama zamanın farklı kollarında.) Gerçeğin bir dalında (anneannesini öldürdüğü ve kendisini dünyaya gelişini engellediği için) hiç doğmamış oluyor. Ama komşu kapıda yani paralel evrende anneannesi hayatta ve de gayet iyi. Bu yüzden de ‘katil’ dünyaya geldi ve geçmişe dönüp, iğrenç suçunu işledi.
Zaman nedir? Zamanda yolculuk etmek mümkün mü? Zaman Makinesi nasıl yapılır? Kara Delik’ler, Solucan Delikleri, Paralel Evrenler… başka yazarlardan da derlemelerle devam edecek?

Zamanda yolculuk fantastik bir hayal gibi gelse de, dünyanın kabul ettiği, önde gelen dahileri tarafından imkansız gibi görünmemektedir. Tesla'nın kendine yaptığı deneyden yola çıkılarak yapılmış olan Philadelphia deneyi hala resmi olarak kabul edilmedi diye biliyorum. Bu deneyde, okyanusun ortasındaki bir donanma gemisine yüksek voltaj ve manyetik alan etki etmesiyle donanma gemisinin bir an gözden kaybolup, daha ileri bir noktada tekrar göründüğünü belirtir kaynaklar. Mürettabatın komple kafayı çizmiş olarak çıktığı söylenir.

Einstein de zamanda yolculuğun mümkün olduğunu belirtenler arasında. Görelilik teorisine göre, hareketli cisimlerin zamanı, durağan cisimlerle aynı oranda ilerlemez. Einstein'e göre 4. boyut zamandır ve eğer ışık hızına erişebilme şansımız olsaydı zamanda atlama yapmamız mümkün olurdu der. Yani geleceğe gidiş! Tabi dünyanın ve galaksinin hareketinden dolayı geleceğe gitsek bile nerede ortaya çıkacağımız meçhuldur. Bir meteorun üzerinde bile belirebiliriz. Bunu dert etmesek bile, şimdilik ışık hızına nasıl ulaşılabileceği konusunda pek bir fikri yok bilim adamlarının. Cisim hızlandıkça kütlesi artacağından, cismi daha fazla hızlandırmak için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyulacaktır. İşte bu yüzden imkansızdır şimdilik. Ama eğer 0(sıfır) kütleli bir cisim bulabilirsek? Bu da akıl sınırlarını zorlayan bir düşünce ama tachyon denen maddenin kütlesinin 0(sıfır) olduğu söylenir.

Bu zamanda yolculuk mevzusu arada bir takılır aklıma. Öylesine düşünür geçerim. Üşenmeyip de bir şeyler araştırıp okuyabilsem diye geçiririm içimden. Ama yok. Bu üstte yazdıklarımda hata olabilir, varsa uyarın. Bunları önceki bilgilerimle yazdım ve elimin altında danışabileceğim bir bilim adamı dostum yok. Google var ama dedim işte, üşengeçlik. Hem daha uğraştığım bir kaç şey var. Birisi dönem projem. Diğer ikisini ise hayata geçirirsem zaten ilk duyurum buradan olacak.

Zaman yolculuğu mümkün, ama...

Kaynaklar: www.firstscience.com, www.sciam.com, www.spiegel.de

İnsanoğlunun en heyecan verici hayallerinden biri ne derecede gerçekleşebilir? Bilim kurgu filmlerinin vazgeçilmez konularından biri olan zaman yolculuğu tümüyle olanaksız değil. Bir İngiliz fizikçi zaman yolculuğu için gerekli donanımları bile önerdi.

Zaman yolcuğu bugüne dek birçok filme konu oldu ve bu tür filmleri izlerken hepimiz farklı zamanlara gitmeyi hayal ettik. Kimimiz firavunlar ülkesindeki görkemli piramitlerin ne şekilde inşa edildiğini veya dünyamızın 100 veya 200 yıl sonra ne duruma geleceğini merak eder.

Aslında geçmişe veya geleceğe yolculuk birçok açıdan insanların yararına olurdu. Mesela arkeologlar tarihöncesi dönemlere giderek, yorumlamakta zorlandıkları kalıntıları açıklayabilir ve bilgilerini tamamlayabilirlerdi.

Ya da geleceğe yolculuk edip, birkaç yüz yıl sonraki teknolojileri kopya etmek nasıl olurdu acaba?

Bu tür fantezileri hayal etmek çok kolay, ama bu konuyu bilimsel anlamda araştırmak zordur.

Örneğin, zamanda yolculuk üzerinde çok fazla duran bir bilim adamının, ödenekleri boşuna harcadığı gerekçesiyle eleştirilebileceğini ya da bu tür araştırmaların ordu tarafından gizlendiğini söyleyen Stephan Hawking, zaman yolcuğunu politik açıdan doğru bulmamakta.

Fakat fizik bilimi bu konuyu ‘kapalı zamansal eğri’ gibi karmaşık terimlerin arkasında gizleyerek araştırmanın yolunu bulmuş bile.

Dünya 1000, siz 10 yıl

İnsanoğlunun zamanda yolculuk serüvenini başlatan Albert Einstein olmuştu. Fizikçinin özel ve genel görelilik kuramları, evrenin düzeni hakkında bambaşka bir tablo sunuyordu. Buna göre zamanın akışı, insanın uzayda ne hızla hareket etmesine bağlı olarak değişmekte.

Örneğin dünyadan bakıldığında, bir astronotun hızı, ışık hızına yaklaştıkta daha yavaş geçer. Bu etkiyle bin yıl sonraki dünyaya yolculuk edilebilir.

Amerikalı fizikçi Richard Gott, zaman yolculuğunun konseptini kısaca şu şekilde açıklıyor:

Bir uzay gemisine binin ve dünyamızdan 500 ışık yılı kadar uzaklıkta bir yıldıza gidip, geri dönün. Gidiş ve dönüş yolculuğu neredeyse ışık hızında yapıldığında dünya 1000 yıl, siz ise sadece 10 yıl yaşlanmış olursunuz.

Fakat teorik olarak mümkün gibi görünen yolculuk hayali, pratikte uygulanmak istendiğinde zorlu engeller çıkıyor ortaya. Bir kere bu kadar hızlı çalışan bir uzay aracı bulunmuyor henüz. Ve her şeyden önemlisi geleceğe yolculuk eden kişi günümüze nasıl dönecek? Sonuçta özel görelilik kuramına göre zaman tek yönlü!

Paralel evren

Geçmişe yolculukta da durumun daha iyi olduğu söylenemez. Einstein’ın genel görelilik kuramında uzay zaman yerçekiminin etkisiyle ‘bükülmekte’ ve bu özellik 1967’de Amerikalı fizikçi John Wheeler tarafından ‘karadelik’ olarak adlandırıldı.

Önüne gelen tüm maddeleri yutan karadeliğin muazzam kütle çekimine ışık bile karşı koyamıyor.

Albert Einstein ve öğrencisi Nathan Rosen, 1935 yılında bu tür oluşumların varolamayacağını kanıtlamaya çalıştıysalar da başarılı olamadılar ve bunun yerine bu iki uzay zaman kuyusunun birbirine dokunarak, dünyamız ve bir paralel evren arasında bir köprü oluşturduğunu buldular.

Aynı evrendeki iki nokta arasında bir tünel oluşturan bu köprü daha sonra ‘kurt deliği’ olarak adlandırıldı. Buraya kadar her şey iyi güzeldi de bu ‘kurt delikleri’ sabit değildi ve bu da işi yeniden zorlaştırıyordu.

Kurt deliği

Fakat Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü fizikçisi Kip Thorne, astrofizikçi ve roman yazarı olan arkadaşı Carl Sagan için sabit bir ‘kurt deliğinin’ bulunup bulunmadığını kontrol edince olumlu bir sonuca ulaştı.

Thorne, dostunun bu isteğini Einstein’ın formülüne uyarlayınca doğrudan doğruya bir kurt deliğine giden bir zaman halkası bulmuştu.

Bilim adamları uzayda bir kurt deliğinin varlığını öğrendikten sonra bir zaman makinesi görevini görecek olanının ne şekilde üretilebileceğini düşünmeye başladılar.

Tıpkı bir kara delikte olduğu gibi, kurt deliğinin çekim alanı da geleceğe taşıyan bir araç olabilirdi.

Üstelik kurt deliği daha avantajlıydı, çünkü geçmişe de götürebilirdi. Ve A noktasından hızlı bir dönüşle yine terk edilen bölgeye dönülebilirdi.

Kuantum fizikçileri varlığını çok kısa bir süre sürdürebilen minik bir kurt deliğinin, evrenin ince yapısında yani uzay zaman köpüğünde (kuantum köpüğü) üretilebileceğini buldular.

Bu ‘sanal’ kurt delikleri varlıklarını sadece bir nano saniyenin bilyonda bilyonda bilyonda yüzü kadar sürdürebilir ve çapları ise bir Planck uzunluğunun çapına eşit olurdu.

Zaman makinesi için

Fizikçiler sonunda zamanda yolculuk ileriye ve geri doğru hareket etmenin bir olanağını bulmuşlardı ve zaman makinesinin tasarımını mümkün kılan yapı parçaları İngiliz fizikçi Paul Davies tarafından geliştirildi. Davies’in önerdiği parçalar şunlar:

Collider: (Parçacık hızlandırıcısı). Gerekli enerji miktarını üretiyor.

Imploder: (sıkıştırıcı ve yoğunlaştırıcı). Enerjiyi mikroskobik noktada sıkıştırıp yoğunlaştırıyor. Bu noktanın üzerinde kurt deliği yaratılmakta.

Inflator: (Genleştirici) Kurt deliğini, insanın içine sığabilecek şekilde büyültüyor.

Differentiator: (Farklılaştırıcı). Kurt deliğinde süreğen bir zaman farkı yaratarak zamanda yolcuğa izin veriyor.

Gerekli enerji

Bu durumda dönüş yolculuğu, genel görelilik kuramına göre yolculuk eden kişiye, çıktığı gezegenden farklı seyreden, normal bir uzay yolculuğu gibi yaşanırdı.

Süreğen bir kurt deliğinin üretilmesi için uzay zaman köpüğüne yeterli enerjinin aktarılması gerektiğini söyleyen Davies, bunun için yaklaşık olarak sadece on milyar julün gerekli olduğunu buldu.

Bu, büyük bir santralin birkaç saniye içinde çıkardığı enerjiye eşit ve bu enerji, ağır atom çekirdeklerinin üst üste fırlatılması ve bu şekilde tozlaşmalarıyla elde edilebilir. İkinci adım çok daha gelişkin teknolojiler istiyor.

Çünkü on milyar jullük enerjinin, bir Imploder içinde bir Planck uzunluğunda küçük bir mekana dönüştürülmesi gerekmekte.

Bu girişim, günümüzde parçacık hızlandırıcılarında yapıldığı gibi iki manyetik alanla gerçekleştirilmek istendiğinde, bunun için güneş sistemimizin büyüklüğünde bir santrale ihtiyaç duyulabilir. Üstelik iş bununla da bitmiyor.

İkinci aşamada kurt deliğinin, içine bir yolcu sığacak kadar büyütülmesi gerekmekte. Örneğin, çekim kuvvetine karşı negatif bir kütle çekimine sahip egzotik bir maddeyle. Bazı fizikçiler bu maddenin var olduğuna inanıyorlar.

Jüpiter’ kütlesi kadar enerji

Davies ‘How to Build a Time Machine’ adlı kitabında da anlattığı gibi bu madde bir Inflator (genleştirici) içinde yoğun enerjili lazerle son derece hızlı dönen ayna sisteminde elde edilen negatif enerjiyle üretilebilir.

Ancak Amerikalı fizikçi Matt Visser’in hesaplarına göre, bir metrelik kurt deliği için güneş sistemimizin en büyük gezegeni olan Jüpiter’in kütlesine eşit negatif enerji gerekmekte.

Bu şekilde içinden geçilebilecek bir metre uzunluğunda bir kurt deliği üretildiğinde geriye son bir zorluk kalmakta. Bir ‘differantiator’/farklılaştırıcı ile deliğin iki ağzında bir zaman farkının oluşturulması gerekiyor ki, bu Davies bunun genel görelilik kuramına göre zaman akışının çekim kuvvetini yavaşlatan son derece yoğun kütleli bir nötron yıldızı olabileceğini söylüyor.

Bunun için kurt deliğinin ağızlarından biri, nötron yıldızının yakınına itilmesi gerekmekte. Burada zaman yavaşlarken (nötron yıldızı ne kadar yoğun kütleli ise zaman o denli genişlemekte) diğer açıklıkta gayet normal geçer.

Merhaba Atatürk Dönemi!

Gerçi Davies bile bunun pratikte nasıl mümkün olabileceğini açıklayamasa da açıklık yine güneş sistemimize geri alınabilir. Bu teoriye göre yolculuk eden uzun bir koridorda yürür gibi kurt deliğinden geçerek kendisini mesela cumhuriyetin ilk yıllarında bulabilir.

‘Zaman yolcusu zamanı geriye almak yerine, geçmişte biten bir uzay yolcuğu gerçekleştirmekte’ diye açıklıyor Davies kurt deliği ilkesine göre işleyen zaman makinesini.

Ancak geçmiş öyle istenildiği gibi tarihin derinliklerine uzanmaz. Çünkü farklılaştırıcının zamanı yavaşlattırdığı an, yani diğer sözlerle zaman makinesinin üretimi geçmişte yaşanmamıştır.

Bugüne kadar herhangi bir zaman makinesinin varlığının saptanmamış olması da, bugüne kadar gelecekten hiç kimsenin bizi ziyaret etmediğini de kanıtlar aslında.

O halde Paul Davies’in önerdiği zaman makinesi bizi eski Mısır’a veya tarihöncesi dönemlere de götürmeyecektir.

Terminatör filmi

Fizikçiler de zaten zaman yolculuğu hipotezinden pek memnun değiller. Fiziğin genel ilkelerinden biri olan nedensellik yara alabilir çünkü.

Bunu örneğin Geleceğe Dönüş/ Back to the Future filminde görmek mümkün. Filmde genç bir erkek doğumdan önceki zamana dönünce, annesi ona aşık olur. Peki ama bu yüzden babasıyla tanışıp onu hiç dünyaya getirmeseydi ne olurdu?

Kimi fizikçiler bu tür paradoksların ortaya çıkabileceğine hiç ihtimal vermiyorlar bile. Bir zaman yolcusu sadece olayların akışını izleyebilir. Mesela gelecekteki bir makinenin günümüze gönderildiğini konu eden ‘Terminator’ filminde olduğu gibi.

Terminator, dünyada başkaldırıcı insanlığı yaratacak olan geleceğin liderini öldürmekle görevlendirilir. Fakat geleceğin insanlığı buna rağmen anneyi koruyacak ve daha sonra da aynı zamanda çocuğun babası olacak bir kurtarıcıyı Terminator’un peşine göndermeyi başarırlar.

Gerçi bu durumda tarihin akışı değiştirilmemiş olsa da insanlığın özgür iradesi tartışılmaya sunulmuştur.

Çıkış yolu

Bu ikilem için bir çıkış noktası bulan İngiliz fizikçi David Deutsch oldu: Evrenimiz içindeki olayların farklı bir şekilde geliştiği sayısız paralel evrenlerden sadece biri.

‘Kuantum fizikçilerinin birçoğu bu çok dünyalı yorumu fazlaca ciddiye alıyorlar’ diyor Richard Gott. Buna göre bir zaman yolcusu içine ait olmayan alternatif bir dünya tarihinin yaratıcısı olur. Yani bu da diğer bir evrende gelişir.

Ve bu şekilde özgür irade kurtarılmış olur, ama zaman yolcusu kendi dünyasına geri döneceğinden nasıl emin olacak?

Zaman yolculuklarıyla entelektüel olarak ilgilenen fizikçilerden biri olan Hawkings, bu konuda 1992 yılında formüle almış olduğu ‘Kronoloji- Koruma- Tahmini’ (‘chronology protection conjecture’) teorisinin geçerli olmasını umuyor: ‘Fizik kanunları, makroskobik objelerin zaman yolcuğuna izin vermez.’

Fakat bu sadece tahmin olduğu müddetçe, zaman yolculuğu en azından teorik olarak imkansız sayılmaz.

EINSTEIN EVRENİNDE ZAMAN YOLCULUĞU
Zamanda Yolculuk Olasılığı
J.Richard Gott
Editör: Prof. Dr. Cengiz Yalçın

Arkadaş Yayınevi’nden Einstein’ın 100. yıl kutlamalarında yepyeni bir kitap: “Einstein Evreninde Zaman Yolculuğu”.

Birleşmiş Milletler Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) ve Avrupa Fizik Derneği 2005 yılını “Dünya Fizik Yılı” olarak ilan etti. Bunun gerekçesi Albert Einstein’ın, 1905 yılında yayımlanan ’3+1’ makaleleri ile günümüz fiziğinin temellerini atmasının 100. yıldönümü olması.

2005 yılının Einstein yılı ilan edilmesiyle birlikte, Arkadaş Yayınevi, popüler bilim dizisine yepyeni bir kitap ekledi. J. Richard Gott tarafından yazılan ve atom enerjisi kurumunun uzun yıllar başkanlığını yapmış Prof. Dr. Cengiz Yalçın editörlüğünde hazırlanan kitabın önsözü de Prof. Yalçın tarafından hazırlanmış. Hem kitabın bilgileri hem de Prof. Yalçın’ın önsözü fizik çalışmalarına, özellikle de “Zaman Yolculuğu” kavramına meraklılar için kaynak niteliğinde.

Yaşasın relativite!
Albert Einstein; küçük bir kütlenin, ışık hızının karesi kadar büyük çarpanla orantılı enerji açığa çıkaracağını ortaya attığında yıl 1905’ti ve henüz 26 yaşındaydı.

Bu tarihten 40 yıl sonra patlayan ilk atom bombası Albert Einstein tarafından imal edilmemişti ancak onun ürettiği bu formüle dayalıydı.

Yüksek hızla yapılan yolculuklarda zamanın, farklı hızlarda ilerlemesi temeline dayandırarak zamanda yolculuk olasılığını ortaya koyuyor.Zamanda yolculuğun fiziksel bir gerçek olduğunu ve geçmişe yolculuğun mantıksal yapısının ne olması gerektiğini herkesin anlayacağı bir dilde tartışıyor bu kitapta Einstein.

Dünyanın önde gelen üniversitelerinde, 20 yıl önce bir fantezi gibi görünen bu olasılığı gerçekleştirebilecek sistemlerin fiziksel yapısını ciddi ciddi tartışılırken Arkadaş Yayınevi de ‘Einstein Evreninde Zaman Yolculuğu’ kitabıyla bu tartışmalara aynı zamanda Türk okuyucusunun da katılmasını hedefliyor.