Işığın hızı ortama bağlı olarak değişiyor.. Fotonlardaki enerjinin ışık hızı ile hiç bir ilişkisi yok.. Başka bir deyişle bu enerji paketlerinin (quanta'nın) artması ışığın hareketini etkilemiyor. Etkileseydi ışık, fotonlarının enerji muhtevasına göre, çeşitli hızlarla hareket ederdi. Gözlemler aynı koşullarda ışık fotonlarının hızının hep aynı olduğunu gösterdiğine göre, ışık fotonlarının enerjisi ışık hızını saptayan bir değer değil.. Işığın hızını içinde bulunduğu ortam saptıyor. Işık hızının bir ortamda neden sabit olduğunu anlamak için ortamla ilgili koşulları yakından incelemek gerekiyor..

Suda ışığın hızı saniyede 225 bin km. Ve sabit.. Neden? Çünkü fotonlar su moleküllerinin etrafından dolaşmak zorunda kalıyorlar. Zig zag yapıyor fotonlar.. Bu zig zag kesin.. Çünkü su mokelüllerinin oluşturduğu manyetik alanın geçirgenliği (permeability) ve elektrik yüklenebilirliği (permitivity) belli ve kesin.

Aynı mantığı uzaya uyguladığımız zaman ışık fotonlarının hızının saniyede 300 bin km olmasının nedenini uzayın koşullarında aramamız gerektiği sonucuna varırız. Bu doğal bir sonuç. Fotonlarla ilgili bir nitelik değil bu.. Ortamla ilgili bir nitelik.

Peki bu ne demektir?

Bu şu demektir. Işık başka koşullarda farklı hızlarla hareket ettiği için, uzaydan daha farklı bir ortamda daha hızlı ya da yavaş hareket edebilir, demektir... Daha yavaş hareket ettiğini kesin olarak biliyor ve hatta ölçüyoruz.

Uzaydan daha farklı bir üst ortam var olabilir mi? Geçmişte var olmuş mudur?

Var olabilir.. Ve var olmuştur da...

Işığın ve diğer bütün elektromanyetik dalgaların hızını belirleyen faktörlerin ortamın elektrik yüklenebilirliği (permitivity) ve manyetik geçirgenliği (permeability) olduğu Maxwell tarafından 19'uncu yüzyılın ortalarında açıklanmıştır.

Bu ifade ne demektir?

Işığın hızı fotonların kendi iç niteliklerine mi bağlıdır? Yoksa bu hızı ışığın içinde bulunduğu ortamla ilgili bazı nitelikler mi saptamaktadır?

Maxwell'e göre ışığın hızını, içinden geçmekte olduğu ortam saptamaktadır. Cam, su, mercek gibi katı ve sıvı ortamlarda ışığın hızı yavaşlamaktadır. Öyleyse bu ortamlarla ilgili bazı nitelikler ışığın yavaşlamasına neden olmaktadır.

Bu niteliklerin ışığı yavaşlatma mekanizmaları hakkında neler biliyoruz?

Işık suda neden yavaşlamaktadır? Işığı suda yavaşlatan temel mekanizma nedir?

Einstein’a göre uzayın bir dokusu var... Aslında bu kavram insan sezgi ve sağduyusu ile ilginç bir şekilde bağdaşıyor. Çünkü uzay, en azından, içinden geçen çekim ve elektromanyetik dolgalarından oluşan bir dokuya sahip.. Kendine özgün bir dokusu olmasa bile, onlar tarafından işgal edildiği için, uzayın bir tür dokuya sahip olduğunu düşünebiliriz. Bu dokunun öğelerinden biri de, hakkında çok az bildiğimiz, zaman olabilir. Çekim dalgaları, elektromanyetik dalgalar ve zaman birlikte uzayın dokusunu oluşturabilirler. Son zamanlarda ilginç bir öğe daha bu dokunun yapısına katıldı. Quantum gravity (Kuantum çekim) kuramlarından birine göre uzay-zaman dokusunun “kumlu, taneli benekli” olduğu söyleniyor. Başka bir deyişle bu doku quanta denen zerreciklerden ibaret. Bu zerreciklerin çapının 10^-35 metre olduğu tahmin ediliyor. Çünkü bu büyüklükteki parçacıklar Einstein’ın alan denklemlerinde sonsuzun ortaya çıkmasına neden oluyor. Bu büyüklüğü gözünüzde vereceğim bir örnekle daha iyi canlandırabilirsiniz. Bir ptoton bu zerrelerin her birinden, yüz milyon trilyon kere daha büyük! Kurama göre bu bir tür kozmik köpük olup, ışık fotonlarının yayıldığı bir ortamı oluşturuyor. Bu ortamda ışık hızının ortamı oluşturan qunta’ya bağlı olarak saptandığı ileri sürülebilir. Bu zerrelerin henüz ortaya çıkmadığı Big Bang’in ilk anlarında fotonların hızı çok daha fazla olmuş olabilir.
Ayrıca şurasını da hemen belirtmek gerekiyor ki bunlar false vaccum denen ortamda mevcut değiller. Big Bang’den sonra ortaya çıkan uzayın dokusunu oluşturuyorlar.

Benim asıl merak ettiğim şey, ışığın hızının "gözlemciden bağımsız olarak sabit olması" Yani izafiyetin çıkış noktası.

Neden ışık hızı "gözelmciden bağımsız" olarak sabittir?

Yoksa ışık hızının neden aşılamadığı, neden sabit olduğu gibi sorular, bu yukarıdaki temel sorunun gölgesinde kalan daha küçük sorular bence.

Neden ışık hızı bir referanstır. HErşey değişir, zaman ve uzay bile o değişmez.

Pek çok kitap okumama rağmen bu konuda bir şeye raslamadım. Michelson Morley deneyi ve belki maxwell denklemlerinden çıkan deneysel sonuç ama neden? Neden sorusuna cevap veren yok.

Zaman nedir -  Ne olabilir?

Zamanı bir katalist olarak düşünebilir miyiz?

Katalistlerin görevi malum. Kimyasal tepkileşmelerin hızını ve etkinliğini artırmak..
Kimyasal tepkileşmeler zamana bağlı olduklarından, zamanı tek başına ayrı ve ek bir katalist olarak düşünebilir miyiz?

Zamanın katalist olmasının ne gibi bir önemi ve anlamı olabilir?

Zaman kullanılan bir değerdir. Her tepkileşmeye, her süreçe zaman da katılır. Onsuz hiç bir şey gerçekleşmez. Zamanın olmaması demek, kimyasal bir tepkileşme sırasında aradan hiç zaman geçmemesi demektir. Tepkileşme anından vuku bulmaktadır. Zamanın sonsuz olması demek ise, tepkileşmenin hiç vuku bulmaması anlamına gelmelidir. İki kimyasal madde tepkileşmeyecekse bunların tepkileşmesi için aradan geçecek süre sonsuz zaman olarak kabul edilebilir.
Evrende zaman bu iki değer arasında yer alır. Her kimyasal süreç için farklı bir zaman değeri kullanılmaktadır. Onlar tepkileşmeyeceklerse tepkileşmenin mümkün olmadığı değil de, gerçekleşmesi için sonsuz zamana gerek olduğu ifade edilebilir.

Zaman ayrıca uzay dokusunun öğelerinden biridir. Bu dokunun diğer öğeleri arasında çekim dalgaları ile elektromanyetik radyasyon da vardır.

Zamanı ışık hızına indekslediğimiz zaman ortaya ilginç gözlemler çıkmaktadır. Zaman görelilik kazanmakta ve uzay genişlemekte ve daralmaktadır. Kimyasal tepkileşmelerin olduğu gibi, hareketin de zamanla bir ilişkisi vardır. Hareket ne kadar ışık hızına yakınsa, uzay o kadar genişlemektedir. Einstein’ın görelilik kuramının bütün esprisi budur.

Zaman kavramını tartışmaya devam edelim.. İlginç şeyler söyleyebiliriz.. Daha ileri gitmeden bu konu ile ilgili bazı gerçeklere değinmek istiyorum. Zaman aslında bir fizik konusu değildir. Felsefi bir konudur. Bu yüzden burası için uygun bir tartışma konusu olmayabilir. İleri sürülen iddiaların hiç birinin doğru olmaması olasalığı vardır. Zaman hakkında çok az şey bilinmektedir. Bu yüzden matematiksel olarak belirtilemez. Yalnız kesin olarak bilinen gözlemler matematikle ifade edilebilir. Varlıkları bilinmeyen kuramları matematikle ifade etmeye teşebbüs edersek, edebiliriz. Ama bu bazı fantazilerimizi ifade ediyoruz demektir. Örneğin beşinci ve diğer boyutları matematikle ifade etmek mümkündür. Bu onların var olduğu anlamına gelmez. Ayrıca belki de zamanı dördüncü boyut olarak ifade etmek yanlıştır. Ne demek istediğimi ve zamanı başka nasıl nitelendireceğimi aşağıda açıklamaya çalışacağım..

Zamanın bir katalist olmadığı ve kimyasal tepkileşmeler veya hareketler sırasında kullanılan bir değer olduğu ileri sürülebilir.
Ya da zaman bir kofaktör’dür. Ama yine de vazgeçilmez bir faktördür. Olmasa olmaz.......

Neden hiç bir şey zamansız olmamaktadır?

Zaman var olduğu için mi evrenin böyle bir düzeni vardır? Evreni ve içindeki hareketlerle, her türlü fiziko-kimyasal tepkileşmeleri zaman düzenlemektedir. Bu düzenleme zamanın dışında bir olgu da olsa, zamanla ilgili ve ona bağımlıdır. Hiç bir hareket ve tepkileşme kendini zamandan soyutlayamaz.

Zaman ölçülmekte, biçilmekte, sayılmakta ve kullanılmaktadır. Ayrıca tekarlanmakta, algılanmakta ve kaydedilmektedir. Stephen Hawking’e göre zamanın şekli bile vardır. Bu şekil armuta benzer.. (Stephen Hawking, the Universe in a Nutshel.. Page 29)
Zaman var olduğu için bilinen şeklini almıştır. Zaman uzay dokusunun en önemli öğesidir...

Zamanın evrenin en önemli bir değeri ve öğesi olması gözlemi, onun bazı niteliklerine ışık tutabilir mi? Tutarsa o niteliklerin kökeni nedir? Zaman neden kaynak almaktadır ve doğası nedir?

Her ne kadar zaman göreli ise de, aynı zamanda bazı absolü değer ve niteliklere sahiptir. Yani vardır. Varlığı absolüdür. Kesindir. Mutlaktır. Kendisi ise soyuttur. Yine de somut eylemleri etkilemektedir. Onlara anlam vermektedir. Ya da onlar tarafından kullanılmaktadır. Veya onların yapısına katılmaktadır. Soyut zamanın tek başına bir anlamı yoktur. Ancak madde ile, yani somut değerlerle birlikte bir anlam kazanır. Kendisi bir anlam kazanırken, onlara da bir anlam kazandırır. Aradan geçen zamanı değerlendirerek hareketlerin ve tepkileşmelerin doğası hakkında bir fikir sahibi olunabilir. Öyle ise zamanın madde ile olan ilişkisi sanıldığından çok daha derindir. Madde varsa zaman da vardır. Tek başına zaman yoktur. Madde ile bu kadar yakın bir ilişkisi olan zamanı maddenin bir tür ürünü olarak kabul etmek mümkün müdür? Zaman maddeden mi türemiştir? Soyut bir kavram olmasına rağmen zaman, maddeyi manüple ettiği için, ya ondan çıkıyor olmalıdır, ya da onunla aynı zamanda yaratılmış olmalıdır. Zaman daha çok madde ile ilgili bazı niteliklerin sonucu ortaya çıkan bir artefakt gibi durmaktadır. Bu tanımlama bana aittir ve bu forumda epeyi sıcak tartışmalara yok açmıştır. Konuyu ağır bulan editör, tartışmaları dondurmuştur. Ben bunu yadırgamıyorum. Çünkü burası felsefe forumu değil. Ama bu zaman hakkında fikir yürütmemeliyiz anlamına da gelmemeli. Çünkü fizik zamanı kullanan bir pozitif bilimdir.

Zaman ölçülebildiği, sayıldığı, kullanıldığı, algılandığı ve kaydedildiği için maddeden, daha doğrusu, atomaltı zerrelerden kaynak alan bir değer olmalıdır. Zamanın bir zerre ile simgeleniyor olması ihtimali vardır. Bu zerrenin atom içinde açığa çıkıyor olması ihtimali de göz ardı edilmemelidir. Zamanın bu zerresinin foton gibi kütlesi yoktur. Ama bir tür enerji midir? O zaman diyebiliriz ki zaman “zaman zerreleri” şeklinde sürekli olarak, atomaltı evrenden atomüstü evrene yansıyan bir güçtür.

“Zaman dördüncü boyut olarak bilinir. Belki de beşinci güçtür.”

Zamanla ilgili bir iddiaya daha değinmeden konuyu kapatmak istemiyorum. İlerde bunları teker teker tartışmak umuduyla....

"Zamanın fizik yasaları ile ilişkişli olması da söz konusu.... Fizik yasalarının kökeni bilinmiyor. Zaman bir fizik yasası olabilir mi?"


Bu arada hiç düşündünüz mü? Zaman olmasaydı evren, nasıl bir yer olurdu?

Zaman olmasaydı evren, nasıl bir yer olurdu?

Enerjiden madde oluşması aniden gerçekleşirdi. Zamansız gerçekleşmek zorundaydı. Bu mümkün müdür?

Fiziko-kimyasal tepkileşmeler zaman olmadan gerçekleşeceğinden belki de madde koca bir yığın olarak ortaya çıkardı.

Ya da enerjiden madde oluşamazdı. Enerji olduğu gibi kalırdı.
Çünkü enerjinin maddeye dönüşmesi için de zamana gereksinim vardır.

Peki bu durum zamanın enerji ve maddeden bağımsız, ayrı bir antite olarak varlığına gereksinim göstermiyor mu? Enerjinin maddeye dönüşü sırasında zaman kullanıldığından, Big Bang sırasında zamanın ya daha önce var olmuş olması, ya da madde ile aynı anda açığa çıkmış olması gerekmez mi?

Ya da zamanın bir yalancı zerresi olabilir mi?

---------------------------

Yorum:

Alp

İnsanların çoğunda şöyle bir anlayış vardır zaman geçmiş şimdi ve gelecek olarak üçe ayrılır.şimdiki zaman sürekli geçmişten geleceğe doğru ilerler.dolayısıyla zaman geleceğe doğru akmaktadır.Bence zamanın geleceğe doğru aktığı hissinin sebep-sonuç ilkesi içinde düşünmek ile yakından ilişkisi var.Çoğumuz evrenin sebep-sonuç ilişkileri için,de açıklanabileceğini düşünüyoruz.(ben böyle düşünmüyorum) sebep-sonuç düşüncesi öncelik ve sonralık gibi kavramlara mecburdur;çünkü sonuçlar sebeplerden sonra gelir.Bu düşünceye göre bir önceki anı bir sonraki ana bağlayan sebep-sonuç bağlantılarıdır.zaman denen mefhumda sebeplerin taşıyıcısından başka birşey değildir.dolayısıyla zaman akar ve şimdiki zaman geçmişten geleceğe sebepleri sürekli taşır. Bence zamanın akması kanıksamasının tek sebebi şu an hissettiğimiz evrenin biraz önce hissettiğimiz evrenden sebep-sonuç bağlantıları içinde türetilebiliyor olduğunu üşünmemizdir.
Bence zaman hiçbiryere akmıyor.Evrenin sonuna kadar olan evren çoktan var biz sadece onu yavaş yavaş muşahade ediyoruz.Daha şimdi gördüğümüz birşeyin önceden hemende nasıl söyleyiveriyoruz!

Ben zamanın varlığından da şüpheliyim. Hacı ise onun varlığının absülü olduğunu söylemiş.bence zaman bizim doğaya getirdiğimiz bir açıklamadan başka birşeyde olmayabilir. Zamanın varlığı yada yokluğunu nasıl ispatlayabiliriz?

Hacı:

Alp'in zaman konusundaki düşüncelerini ilginç buldum. Sebep-sonuç ilişkileri oldukça mantıklı.. Buna göre zamanın geçtiğini algılıyoruz. Ama bu kavramdan zamanın zaten var olduğu ve bizim onu gözlemlediğimiz sonucuna atlamak mümkün değil. Bunlar birbirlerinden bağımsız düşünceler. İlki zamanın geçtiğini ve bir hızı olduğunu belirtiyor. Diğeri ise zamanın çok önceden saptanmış bir değer olduğuna ve evrenin zaman denen dilimlerle dolu olduğuna işaret ediyor. Bu kavram bana predestination kavramını anımsattı. Yani evrenin bir sonu var. Biz o sonu bilmiyoruz ama, ona doğru ilerleyen sürçleri gözlemliyoruz. Bu süreçler, enstanteler şeklinde birbirleri ardından geliyor. Bundan zamanın kesintili olduğu sonucunu çıkartmak mümkün. Tabii bu enstantanelerin arasında geçen ölçülebilir zaman çok kısa.. Planck zamanı kadar sürüyor diyebiliriz.

Ben zamanı tanımlarken iki türlü olabileceğinden bahsetmiştim. Biri absolü zaman. Diğeri ise rölatif zaman.. Ama ben bunların ötesinde zamanla ilgili şu yorumu yapmak istiyorum:

Zamanı geçmiş, şimdiki ve gelecek olarak üçe ayırırız.
Zamanın geçme hızı ve bu hızın nedeni ne olursa olsun, şimdiki zaman diye bir zaman olamaz. Çünkü hızla akan bir nehir gibi, bir noktadan hızla geçmekte olan zaman durmamaktadır. Durmadığı için şimdiki zamandan bahsedilemez. Şimdiki zaman dediğimiz zaman, zaman çoktan aynı anda hem geçmiş olmuştur, hem de gelecek.. O halde gelecek zamandan da bahsedemeyiz. Şimdiki zaman nasıl yoksa, geleceğe doğru akmakta olan zaman da yoktur. Çünkü o zaman aynı anda geçmiş zaman olmaktadır. Ayrıca geleceği bilmeye, saptamaya da olanak yoktur. Bir an sonraki zaman evrenin sonu olabilir. Bilinmeyen ve bilinemeyecek olan bir değerdir, gelecek zaman.. Geride yalnız geçmiş zaman kalmaktadır.
Bu konuda şöyle bir yorum yapmak mümkündür.

Zaman geçmişten geçmişe sıçrayarak (ya da kesintisiz akarak) ilerleyen bir değerdir.
Gelecek zaman yoktur..
Şimdiki zaman yoktur..
Yalnız geçmiş zamanlar vardır.....

Alp'in çıkarsamasına geri dönelim..
Ne demişti Alp bu konuda?


"evrenin sonunua kadar olan evren çoktan var biz sadece onu yavaş yavaş muşahade ediyoruz "


Başka bir deyişle Alp, zamanın çok önceden saptanmış bir değer olduğuna ve evrenin zaman denen dilimlerle dolu olduğuna işaret ediyor.

Bu da mantıklı duruyor.. Tabii eğer zaman geçmişten geleceğe değil, geçmişten geçmişe doğru akıyorsa.. Artık bunu nasıl nitelendirebiliriz bilmem..

Zaman uzak geçmişten, yakın geçmişe akan bir değerdir diyebilir miyiz?