Saat ÜstKümesi - Cetin BAL - GSM:+90 05366063183

Saat Üstkümesi, 550 milyon ışıkyıllık uzunluğuyla devasa bir üstkümedir. Aşağıdaki harita, gökyüzünün bu bölgesindeki 17 kadirden daha parlak (HyperLeda Veritabanı'na göre) her gökadayı göstermektedir. Üstkümedeki tüm büyük gökada kümeleri işaretlenmiştir. Bu üstkümenin en yakın bölümü (çoğunlukla haritanın en altındaki kümeler) 700 milyon ışıkyılı uzaklıktadır, fakat uzak uçtakiler (çoğunlukla haritanın en üstündeki kümeler) bizden 1,2 milyar ışıkyılı uzaklıktadır. Bir milyar ışıkyılı içerisinde, bunun kadar büyük bir başka üstküme yoktur.

Saat Üstkümesi içindeki ve yakınlarındaki başlıca gökada kümelerinin listesi aşağıdadır. Bu listede yaklaşık 40 küme vardır ki bu sayı diğer üstkümelerdeki miktardan çok daha büyüktür. Bu liste büyük bir ihtimalle eksiktir. Abell Kataloğu'nda, gökyüzünün bu bölgesinde gösterilmiş ama kırmızıya kayma oranı belirtilmemiş ve bu nedenle de uzaklığı bilinmeyen başka birçok küme mevcuttur. Bu kümelerden bazıları da büyük bir ihtimalle Saat Üstkümesi'ne dahildir.

  1           2       3        4         5       6        7
Abell           Eşlek      Kırmızıya    Uzk. Zenginlik Notlar
             Konsayıları     Kayma      mıy                    
             SA       DA       z                            
A3004      02 18,9  -48 00   0,0619     840      0                      
A3009      02 22,1  -48 34   0,0641     865      1                      
A3040      02 40,1  -55 25   0,0920    1225      1     Arka Plan
A3047      02 45,2  -46 27   0,0938    1250      0     Arka Plan
A3074      02 57,9  -52 43   0,0718     965      0                      
A3078      03 00,5  -51 50   0,0636     860      0                      
A3089      03 08,2  -36 43   0,0655     885      0                      
A3093      03 10,9  -47 24   0,0818    1095      2                      
A3098      03 13,7  -38 19   0,0821    1100      0                      
A3100      03 13,8  -47 48   0,0617     835      0                      
A3104      03 14,3  -45 25   0,0718     965      0                      
A3106      03 14,5  -58 06   0,0627     850      0                      
A3107      03 15,4  -42 46   0,0863    1155      1                      
A3108      03 15,2  -47 38   0,0613     830      1                      
A3109      03 16,7  -43 51   0,0908    1210      0                      
A3110      03 16,5  -50 54   0,0737     990      0                      
A3111      03 17,8  -45 44   0,0763    1025      1                      
A3112      03 17,9  -44 14   0,0738     995      2                      
A3116      03 19,0  -42 56   0,0818    1095      0                      
A3120      03 21,9  -51 19   0,0678     915      0                      
A3122      03 22,3  -41 20   0,0631     855      2                      
A3123      03 23,0  -52 01   0,0632     855      0                      
A3125      03 27,4  -53 31   0,0577     785      0                      
A3126      03 28,7  -55 43   0,0844    1130      1                      
A3128      03 30,2  -52 34   0,0587     795      3     "Shapley 20"      
A3133      03 32,7  -45 57   0,0522     710      0                      
A3135      03 34,0  -39 00   0,0630     850      2                      
A3140      03 36,3  -40 38   0,0608     825      0                      
A3144      03 37,1  -55 01   0,0431     590      1     
A3145      03 37,9  -38 01   0,0592     805      0                      
A3158      03 43,0  -53 39   0,0585     795      2     "Shapley 17"      
A3164      03 45,8  -57 03   0,0558     760      0                      
A3193      03 58,2  -52 20   0,0345     475      0     
A3195      03 59,2  -35 11   0,0738     995      0                      
A3202      04 00,2  -53 40   0,0681     920      1                      
A3223      04 08,6  -30 49   0,0589     800      2                      
A3225      04 09,3  -59 36   0,0537     730      0                      
A3266      04 31,2  -61 29   0,0577     785      2                      
A3301      05 00,8  -38 41   0,0524     715      3                      
A3312      05 03,9  -56 56   0,0526     715      2

Saat Üstkümesi civarındaki diğer önemli gökada gruplarının listesi aşağıdadır. Bunlar, onlarca gökada içeren ancak Abell Kataloğu'na girmesine yetecek kadar öneme sahip olmayan tüm gruplardır. Bu oldukça rastgele bir seçimdir, bu bölgede kırmızıya kayma miktarı belirlenmemiş birçok grup vardır. Listede yer alan ön plandaki gruplar ilginçtir, çünkü A3144 ve A3193 kümeleriyle birlikte bu kümeler, Saat Üstkümesi'nin ön tarafında, 550 milyon ışıkyılı uzaklıkta (kırmızıya kayma 0,040) daha küçük bir üstkümenin bir parçasını oluştururlar.

  1           2       3        4         5       6        7
 Grup           Eşlek      Kırmızıya    Uzk. Zenginlik Notlar
 Adı         Konsayıları     Kayma      mıy                    
             SA       DA       z                            
S239       02 16,8  -47 49   0,0635     860                             
S250       02 22,3  -51 06   0,0484     660            Ön Plan  
S261       02 25,2  -63 14   0,0574     780                             
S274       02 31,2  -57 56   0,0309     425            Ön Plan  
S315       02 59,2  -51 01   0,0618     835                             
S324       03 10,0  -47 20   0,0585     795                             
S329       03 12,6  -49 38   0,0531     720                             
S336       03 17,5  -44 42   0,0744    1000                             
S338       03 18,2  -52 15   0,0384     525            Ön Plan  
S339       03 19,3  -53 52   0,0546     740                             
S346       03 22,4  -49 19   0,0670     905                             
S353       03 26,4  -51 25   0,0410     560            Ön Plan  
S366       03 34,9  -53 35   0,0598     810                             
S367       03 35,5  -45 10   0,0666     900                             
S372       03 37,2  -55 25   0,0758    1020                             
S377       03 40,7  -55 12   0,0425     580            Ön Plan  
S390       03 47,0  -54 02   0,0605     820                             
S393       03 48,3  -45 33   0,0454     620            Ön Plan  
S399       03 54,5  -53 48   0,0394     540            Ön Plan  
S404       03 56,4  -53 52   0,0365     500            Ön Plan  
S412       04 01,7  -56 54   0,0467     635            Ön Plan  
S413       04 02,7  -63 48   0,0370     505            Ön Plan  
S416       04 04,8  -43 51   0,0648     875                             
S424       04 07,6  -43 25   0,0589     800                             
S433       04 14,5  -50 48   0,0668     909                             
S461       04 28,2  -50 32   0,0539     735                             
S463       04 29,2  -53 50   0,0394     540            Ön Plan  
S468       04 31,7  -46 07   0,0675     910                             
S479       04 37,8  -51 26   0,0363     500            Ön Plan  
S487       04 40,4  -44 38   0,0372     510            Ön Plan  
S497       04 46,1  -44 44   0,0329     450            Ön Plan  
S501       04 50,1  -51 08   0,0768    1030

Saat Üstkümesi'nin haritası aşağıdadır. Harita, üstkümenin yandan görünüşüdür. Üstkümenin içindeki veya yakınlarındaki tüm Abell Kümeleri işaretlenmiştir. Üstkümenin bize en yakın bölümü, haritanın sağ üst tarafında, A3133 Kümesi'nin bulunduğu yerdir. Bu üstküme, diğer üstkümelerin çoğundan çok çok daha büyüktür. Bu üstkümeyi, oldukça uzun olan ancak yalnızca üç verimli gökada kümesi içeren Kahraman-Balıklar Üstkümesi'yle karşılaştırın. Shapley Üstkümesi de birçok verimli küme içerir, fakat o da Saat Üstkümesi'nden çok daha küçüktür.

A3128 - Shapley 20 Kümesi

A3128 Kümesi'nin merkez fotoğrafı aşağıdadır. Bu küme, Harlow Shapley'in 1933 yılında yayımladığı 25 verimli küme listesinde, 20 numaraydı. Küme içerisinde birçok büyük gökada bulunduğu kesin olmakla birlikte, bu küme verimli kümelerin merkezinde bazen rastlanan devasa eliptik (oval) gökadaları içermez. Küme, Saat Üstkümesi'ndeki en verimli gökadalar kümesi ve bir milyar ışıkyılı içerisinde de en verimli kümelerden biridir.

Saat Üstkümesi'nin Bilimsel İncelemesi

1899 yılında Edward Pickering, Harvard Gözlemevi'ndeki gökbilimcilerinden birinin (De Lisle Stewart) Saat Takımyıldızı içerisinde çok soluk bir "bulutsu grubu" fark ettiğini rapor etti. Onlar hiçbir zaman öğrenemese de, bu Saat Üstkümesi'nin ilk gözlemiydi.

Saat Üstkümesi'ni fark eden bir sonraki kişi Harlow Shapley oldu. Shapley 1935 yılında "Saat ve Çevresinde Yer Alan 7889 Dış Gökada Kataloğu - A Catalogue of 7889 External Galaxies in Horologium and Surrounding Regions"nu yayımladı. Kendisi bazı verimli gökada kümelerini fark etti ve "bu bölgedeki gökada grupları, yalnızca büyük bir gökadalar bulutu içerisindeki toplanmalardır" diye yazdı. Shapley bölgenin bu haritanın da dahil olduğu bazı haritalarını yayımladı. Haritadaki üç büyük küme A3128, A3158 ve A3164 kümelerine karşılık gelir.

Harlow Shapley'den sonra bu üstkümeyi incelemeye yönelik ilk girişim J.Lucey, R.Dickens, R.Mirchell ve J.Dawe tarafından 1983 yılında geldi. Ekip, "Saat-Ağcık Gökada Üstkümeleri - Horologium-Reticulum Supercluster Of Galaxies" adlı bir bildiri yayımladı. Üstkümenin küçük bir parçasını araştırdılar ve 550 milyon ışıkyılı uzaklıkta küçük bir üstküme, 800 milyon ışıkyılı uzaklıkta da daha büyük bir üstküme olmak üzere bölgede iki üstküme olduğunu gösteren basit bir harita yayımladılar. 1984 yılında G.Chincarini, M.Tarenghi, H.Sol, P.Crane, I.Manousoyannaki ve J.Materne de bu üstkümeyi incelediler. Araştırmaları çok duyarlı değildi ve sadece daha küçük, daha yakındaki üstkümeyi ortaya çıkardı.

Saat Üstkümesi, dikkate değer bir üstkümedir. Üstküme, bilinen en büyük ve verimli üstkümelerden biridir. Bununla birlikte, 1984'ten beri tamamen göz ardı edilmiştir. Çoğu gökbilimci, Saat Üstkümesi'ni duymamıştır ve duyanların çoğu da üstkümenin ne kadar büyük olduğundan habersiz görünmektedir. Birkaç gökbilimci büyüklüğünün farkındadır, ancak hiç kimse onu detaylı olarak incelememiştir. Bu sayfa, tüm üstkümeyi anlatmaya yönelik (kısa da olsa) ilk ciddi girişim gibi görünmektedir.

Aşağıda - A3158 gökadalar kümesinin merkez fotoğrafı. Bu küme, Saat Üstkümesi'ndeki bir başka çok verimli gökadalar kümesidir ve A3128 Kümesi ile tam olarak aynı uzaklıkta yer alır. Resimdeki üç büyük eliptik gökada (soldan sağa) PGC 13641, ESO 156-8 ve PGC 13679'dur.