Time Travel Research Center © 2005 Cetin BAL - GSM:+90  05366063183 - Turkey/Denizli 

Erboğa Üstkümesi

Erboğa Üstkümesi, bize en yakın büyük üstkümedir. Aşağıdaki harita, gökyüzünün bu bölgesindeki en parlak gökadaları (Büyük Gökadalar Listesi'ne göre - Principal Galaxies Catalogue) göstermektedir. Üstküme, haritanın ortasında yer alan oldukça belirgin bir yapıdır. Samanyolu düzleminin, gökyüzünün bu bölgesinden geçtiğine dikkat edin. Erboğa Üstkümesi bölgesinde çekilen herhangi bir gökada fotoğrafı, genellikle ön plandaki büyük miktardaki yıldızlar tarafından ağır bir biçimde kirletilmektedir.

 

Erboğa Üstkümesi çevresindeki başlıca gökada kümelerinin listesi aşağıdadır. Üstkümedeki hakim küme, Erboğa Kümesi olarak tanınan A3526'dır. Küme, Abell Kataloğu'nda "verimlilik" sınıfında yalnızca 0 ile değerlendirilmesine rağmen, büyük bir ihtimalle bu değeri 1 kabul etmek çok daha iyi olacaktır. Diğer taraftan, A3565 çok daha verimsiz bir kümedir ve muhtemelen 0. sınıf olarak kabul edilmelidir. Suyılanı Kümesi (A1060) ile yakın evrendeki en önemli kümelerden biri olabilen, ciddi biçimde örtülü Cetvel Kümesi (A3627) de Erboğa Üstkümesi yakınlarındadır. 

  1               2       3        4         5       6        7
Abell               Eşlek      Kırmızıya    Uzk. Zenginlik Notlar
                 Konsayıları     Kayma      mıy                    
                 SA       DA       z                            
A1060          10 36,9  -27 32   0,0114     160      1     Suyılanı    
A3526          12 48,9  -41 18   0,0102     140      0     Erboğa           
A3565          13 36,7  -33 58   0,0111     155      1                     
A3574          13 49,2  -30 18   0,0148     205      0                     
A3581          14 07,5  -27 01   0,0218     300      0                     
A3627          16 15,5  -60 54   0,0145     200      1     Cetvel

Suyılanı Üstkümesi'ndeki diğer büyük gökada gruplarından bazılarının listesi aşağıdadır. Bu grupların her biri, tipik olarak 10 ila 20 civarında büyük gökada içerirler. Özellikle dikkat çeken NGC 4709 Grubu'dur. Bu grup, Erboğa Kümesi'nin tam arkasında kalan büyük bir gökadalar kümesidir. 

  1               2       3        4         5       6        7
 Grup               Eşlek      Kırmızıya    Uzk. Zenginlik Notlar
 Adı             Konsayıları     Kayma      mıy                    
                 SA       DA       z                            
ESO320-26      11 51,1  -38 27   0,0090     125                             
NGC4304/IC3253 12 21,0  -35 10   0,0083     115                            
NGC4373/IC3370 12 27,2  -39 20   0,0095     130                            
NGC4709        12 49,0  -41 00   0,0144     200                            
ESO507-25      12 51,0  -26 30   0,0101     140                            
ESO443-24      13 01,8  -32 12   0,0161     225                            
NGC4936        13 04,2  -30 20   0,0100     140                            
ESO508-19      13 08,1  -23 44   0,0091     125                            
NGC5011/5090   13 15,0  -43 30   0,0106     145                            
NGC5044        13 15,1  -16 28   0,0084     115                            
NGC5156/5064   13 17,9  -47 15   0,0093     130                            
NGC5152        13 27,0  -29 42   0,0135     185                            
NGC5419/5488   14 06,0  -33 42   0,0134     185                            
Sütun 1: Kümenin veya grubun adı/Abell katalog numarası.
Sütun 2: 2000 yılı için saat ve dakika cinsinden bahar açısı (sağ açıklık-SA).
Sütun 3: 2000 yılı için derece ve dakika cinsinden yükselim (dik açıklık-DA).
Sütun 4: Kümenin veya grubun kırmızıya kayması.
Sütun 5: Milyon ışıkyılı cisinden uzaklık. "Hubble sabiti" 70 km/sn/Mpc varsayılmıştır.		  
Sütun 6: Kümenin "zenginlik (verimlilik) sınıfı" (sadece Abell kümeleri için).
Sütun 7: Diğer adlar ve notlar.

Kaynakça:
Abell G, Corwin H, Olowin R, (1989), A catalogue of Rich Clusters of Galaxies, 
          Astrophys J Supp, 70, 1.
Struble M, Rood H, (1999), A compilation of redshifts and velocity dispersions for 
          ACO clusters, Astrophys J, 125, 35.
Fouqué P, Gourgoulhon E, Chamaraux P, Paturel G, (1992), Groups of Galaxies within 
          80 Mpc, Astron Astrophys Supp, 93, 211.
Garcia A, (1993), General study of group membership. II. Determination of nearby groups.
          Astron Astrophys Supp, 100, 47.
Giuricin G, Marinoni C, Ceriani L, Pisani A, (2000), Nearby optical galaxies: selection
          of the sample and identification of groups. Astrophys J, 543, 178.
Sağdaki, Erboğa Üstkümesi'nin ikinci bir haritasıdır. Bu harita üstkümenin, yukarıdaki tabloda listelenen büyük gökada gruplarının tamamının gösterildiği, yakından görünüşüdür. Erboğa Üstkümesi, bizden uzağa doğru yayılan, uzun bir üstkümedir. Bu kadar uzaktan, onun gerçekten üstkümenin bir parçası olup olmadığını söylemenin zorluğuna rağmen, A3581 bu kümelerden en uzak olanıdır ve bize olan uzaklığı 300 milyon ışıkyılıdır.

A3526 - Erboğa Kümesi

Erboğa Kümesi (A3526), Abell Kataloğu'nda listelenen gökada kümelerinden bize en yakın olanıdır. Başak Kümesi Abell Kataloğu'nda listelenmemiştir. Küme, Başak ve Suyılanı kümelerine benzer sayıda gökada içermektedir. Aşağıdaki fotoğraf, kümeyi merkez almak suretiyle, gökyüzünde 2 derecelik bir alanı göstermektedir. Resimde binlerce ön plan yıldız bulunmaktadır, ancak en parlak gökadalar türlü türlü beyaz damlacıklar olarak rahatlıkla görülebilmektedir. En parlak gökada, büyük bir eliptik (oval) olan NGC 4696'dır.

A3526 - Digitized Sky Survey Görüntüsü

Erboğa Kümesi'nin haritası aşağıdadır. Harita, kümede yer alan en parlak gökadalardan 118'inin konumlarını göstermektedir. Bu gökadalardan bazıları gerçekte, Erboğa Kümesi'nin arkasında, 60 milyon ışıkyılı uzaklıkta yer alan ayrı bir kümenin parçası olarak oluşan arka plan gökadalardır. Bunlara, bölgedeki en parlak ikinci gökada olan NGC 4709 da dahildir. Belki de en iyisi, Erboğa Kümesi'ni birbirinin üzerine eklenmiş iki ayrı küme olarak kabul etmektir.

 

Erboğa Üstkümesi'nin Bilimsel İncelemesi

Erboğa Üstkümesi'nin sistematik incelemesi 1980'lerde başladı. Da Costa, Numes, Pellegrini, Wilmer, Chincarini ve Cowan, Erboğa (ve Suyılanı) bölgesinde yer alan gökadalarla ilgili ilk önemli incelemelerden birini yaptılar ve ilk bildirilerini 1986'da, ikinci bildirilerini de 1987'de yayımladılar.


Kısa bir süre sonra insanlar, Erboğa Üstkümesi'nin 500 milyon ışıkyılı arkasında yer alan çok daha büyük bir üstkümenin varlığını fark etmeye başladılar (Örnek, 1987'de yayımlanan bir bildiride, Melnick ve Moles). Bu üstküme, Shapley Üstkümesi'dir. Yakın zamanlarda, Erboğa bölgesinde yapılan bilimsel çalışmaların çoğunluğunda ilgi merkezi Shapley Üstkümesi'dir. Çünkü bu üstküme, bir milyar ışıkyılı içerisindeki en büyük ve en yoğun üstkümelerden biridir.


Erboğa Kümesi (A3526), Başak Kümesi'nin ötesinde bize en yakın verimli gökadalar kümesidir ve on yıllar boyunca incelenmiştir (ilk çalışmalardan iyi bir örnek J.Dave, R.Dickens ve B.Peterson tarafından 1977'de hazırlanan bir bildiridir). Büyük bir ihtimalle Erboğa Kümesi hakkında yapılan en iyi çalışma, J.Lucey, M.Currie ve R.Dickens tarafından 1986 yılında hazırlanan 3 bölümlük bir bildiri serisidir (1, 2, 3). Bu ekibin ikinci bildirisi, Erboğa Kümesi'nin birbirinin üzerine eklenmiş iki ayrı kümeden oluştuğunu göstermişti.
Ayrıca Erboğa Kümesi, örneğin S.Allen ve A.Fabian tarafından 1994 yılında hazırlanan bir bildiride dikkat çekildiği gibi, güçlü bir x-ışını kaynağıdır. Ekip, kümenin x-ışını haritasını da yapmıştır.
Erboğa Kümesi, birçok bilimsel araştırmaya konu olmaya devam etmektedir. H.Jerjen ve A.Dressler, 1997 yılında, kümede yer alan gökadalarla ilgili bir katalog hazırlamıştı.
 

A3627 ve Büyük Cazibe Avı

D.Burstein, R.Davies, A.Dressler, S.Faber, D.Lynden-Bell, R.Terlevich ve G.Wegner, 1987 yılında yakın evrendeki gökadaların hızlarını incelerken, gökadaların gökyüzünün Erboğa bölgesine doğru büyük ölçekli bir devinimleri olduğunu ispatlayan bir seri bildiri (1, 2) yayımladılar. Ekip, bu bölgeyi "Büyük Cazibe" olarak adlandırdı. Ne yazık ki, gökadaları çeken nesnenin kesin konumu gökadamızın düzlemine çok yakındır ve ön plandaki gaz, toz ve yıldızlar tarafından gizlenmiştir.

Yakın evrenin tipik bir hız haritası (Evrensel Akışın Dinamikleri - Dynamic Of Cosmic Flow / A.Dekel) sağda sunulmuştur. Harita, üstgökada düzlemine yakın gökadaların hızlarını göstermektedir. Bizim gökadamız merkezdedir. Haritanın solundaki, gökadaları kendine doğru çekiyor gibi görünen, yoğun bir madde topluğudur.

Kraan-Korteweg, Woudt, Cayatte, Fairall, Balkowski ve Henning, 1996 yılındaki bir bildirilerinde, bölgede daha önce gözardı edilen büyük bir gökada kümesi bulunduğunu rapor ettiler. Bu küme, A3627 (veya "Cetvel") Kümesi'dir. Dikkatli araştırmalar, kümenin Saç veya Kahraman kümelerine benzer ölçekte, büyük bir gökadalar kümesi olduğunu gösterdi. Bu nedenle küme, binlerce gökada içeren çok verimli kümelerin bize en yakın olanlarından biridir. Görülmesi kolay bir küme değildir ve bölgenin geniş açılı fotoğrafları da genellikle çok büyük sayıda ön plan yıldızlardan başka bir şey göstermez.

  Solda - A3627 Gökada Kümesi üzerine merkezlenmiş 2 derece genişliğinde bir fotoğraf, Samanyolu yıldızlarından biraz daha fazlasını gösterir. Ancak eğer biz bu resmin üzerine, ROSAT Tüm Gökyüzü Araştırması'ndan alınan güçlü x-ışını kaynaklarının konumlarını (yeşille) işaretlersek, büyük bir yapı ortaya çıkar. Bu yapı, A3627 Kümesi'dir.

Bu "Büyük Cazibe" hikayesinin sonu değildir. A3627 büyük bir küme olmasına rağmen, bu kadar çok gökadayı kendisine doğru çekmeye yetecek büyüklükte olmayabilir. Oralarda, gökada düzlemine daha bile yakın ve görülmesi daha da zor olan bir yerde, ikinci bir verimli kümenin var olması ihtimali var. R.Kraan-Korteweg ve P.Woudt, Samanyolu'nun ötesinde, bir diğer verimli gökadalar kümesi olabilecek, güçlü bir radyo kaynağı (PKS1343-601) olduğunu bildirdiler.

 Komşu Üstkümeler Sayfasına Geri Dön
Takımyıldız Adları Terimler Astronomi